Ông Shinji Ishimaru, cựu Thị trưởng thành phố Akitakata, phát biểu trong một chiến dịch vận động tranh cử tại Tokyo, ngày 6-7-2024 - Ảnh: AFP
Tại Nhật Bản, một đảng chính trị mới nổi đang tìm cách tạo ra bước ngoặt trong đời sống chính trị bằng kế hoạch gây chú ý: để trí tuệ nhân tạo (AI) đảm nhiệm vai trò lãnh đạo.
Tham vọng đưa AI vào hành lang quyền lực
Đảng "Con đường Tái sinh" (Path to Rebirth) được thành lập hồi tháng 1-2025 bởi ông Shinji Ishimaru - cựu Thị trưởng thành phố Akitakata, tỉnh Hiroshima.
Theo Đài CNN ngày 19-9, đảng này đã công bố ý định chọn một chatbot với hình ảnh đại diện là chim cánh cụt làm "lãnh đạo AI".
Kế hoạch được đưa ra sau khi đảng thất bại trong các cuộc bầu cử địa phương ở Tokyo và bầu cử Thượng viện hồi đầu năm, dù đã tranh cử hơn 50 ghế nhưng không giành được chiếc ghế nào, dẫn đến việc ông Ishimaru từ chức vào tháng 8.
Trong cuộc bỏ phiếu chọn lãnh đạo mới sau đó, nghiên cứu sinh tiến sĩ 25 tuổi Koki Okumura - chuyên ngành AI tại Đại học Kyoto - đã giành chiến thắng. Tuy nhiên tại họp báo công bố kết quả, Okumura bất ngờ tuyên bố mình sẽ không trực tiếp điều hành đảng, mà chỉ đóng vai trò trợ lý cho một "lãnh đạo AI" sẽ sớm ra đời.
Anh cho biết đảng sẽ giao toàn quyền ra quyết định cho hệ thống AI này, đồng thời tiết lộ hình tượng của nó sẽ là một avatar chim cánh cụt - lấy cảm hứng từ tình yêu động vật của người Nhật.
Dù vậy, chatbot này sẽ không tham gia tranh cử vì luật bầu cử yêu cầu ứng viên phải là công dân Nhật Bản. Do đó anh Okumura vẫn là người giữ vị trí đại diện trên danh nghĩa, song trên thực tế thì toàn bộ các quyết định về hoạt động của đảng sẽ do AI đảm nhiệm.
"Tôi tin AI có thể làm được nhiều điều với độ chính xác cao hơn con người. Cách tiếp cận này cho phép chúng tôi cân nhắc kỹ hơn những tiếng nói thường bị con người bỏ qua, từ đó có thể tạo ra một môi trường tham gia chính trị bao trùm và nhân văn hơn", anh nói.
Một ủy ban chuẩn bị đang được thành lập để xây dựng hệ thống này, song chưa có mốc thời gian cụ thể hay hình ảnh chính thức của "chú chim cánh cụt" lãnh đạo.
Với Okumura, việc để chatbot AI lãnh đạo đảng không chỉ là để tham gia chính trị, mà còn nhằm tiên phong lối đi mới - Ảnh: REUTERS
Tranh luận về vai trò của AI trong chính trị
Động thái của Okumura đã làm dấy lên nhiều tranh luận về khả năng AI bước vào chính trường. Trong vài năm gần đây, Chính phủ Nhật cũng thúc đẩy mạnh mẽ việc ứng dụng AI để đối phó tình trạng lực lượng lao động thu hẹp do dân số già, áp dụng vào nhiều công việc hành chính, mai mối hay phát hiện nhà bỏ hoang.
Tuy nhiên chưa có cơ quan hay tổ chức nào đề xuất để AI đảm nhiệm toàn bộ vai trò ra quyết định, như kế hoạch của Đảng Con đường Tái sinh.
Một số chuyên gia tỏ ra hoài nghi, cho rằng dự án này có thể "khó cất cánh" như chính hình tượng chim cánh cụt.
Giáo sư khoa học chính trị Hiroshi Shiratori (Đại học Hosei, Tokyo) nhận định cử tri Nhật chưa sẵn sàng với một đảng phụ thuộc hoàn toàn vào AI, vì "cử tri chọn những người họ có thể tin tưởng và những đảng thể hiện đúng tâm tư của họ, còn AI thì tách biệt hoàn toàn khỏi điều đó".
Ông cũng cảnh báo nếu các đảng đều giao quyền quyết định cho AI, mọi đảng có thể sẽ trở nên giống hệt nhau, đi ngược bản chất của nền dân chủ đa nguyên.
Trên thế giới từng có vài nỗ lực đưa AI vào chính trị, như ứng viên thị trưởng bang Wyoming (Mỹ) Victor Miller với chatbot VIC hay "AI Steve" tranh cử nghị sĩ ở Anh.
Cả hai người đều dùng ChatGPT để vận hành mô hình, cho biết họ thấy AI có ưu điểm là giàu tính sáng tạo và có thể giao tiếp với công chúng mọi lúc trong ngày.
Nhiều học giả cũng nhấn mạnh rằng dù AI có thể giúp tăng hiệu quả phân tích dữ liệu, chúng không thể thay con người ra quyết định chính trị, bởi đây là lĩnh vực đòi hỏi giá trị, phán đoán đạo đức và tương tác xã hội - những yếu tố mà AI không thể thay thế.
Dù còn gây tranh cãi, Okumura khẳng định anh muốn mở ra một hướng đi mới: "Chúng ta đang bước vào thế giới nơi con người sẽ tương tác với AI. Nếu điều đó xảy ra, chúng ta phải nhìn nhận lại các hệ thống xã hội và chính trị vốn được mặc định lâu nay như thế nào. Chúng tôi muốn là những người đầu tiên thử nghiệm điều đó".
Nghiên cứu mới: AI không 'suy luận' như con người
