
Thí sinh ở Phú Yên vui mừng khi hoàn thành kỳ thi tốt nghiệp THPT 2024 - Ảnh: NGUYỄN HOÀNG
Trong những năm qua, kỳ Lưu ý các điểm mới trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025ĐỌC NGAY
Thí sinh ở Phú Yên vui mừng khi hoàn thành kỳ thi tốt nghiệp THPT 2024 - Ảnh: NGUYỄN HOÀNG
Trong những năm qua, kỳ Lưu ý các điểm mới trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025ĐỌC NGAY
Thứ nhất, chủ trương phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước đang được Đảng và Chính phủ triển khai mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực GD-ĐT. Hiện nay, sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính, cả nước dự kiến còn 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh, mỗi địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội, hạ tầng giáo dục và đặc điểm tự nhiên khác nhau.
Trong bối cảnh đó, việc tổ chức kỳ thi tốt nghiệp THPT theo mô hình tập trung, cùng thời điểm trên cả nước đang bộc lộ nhiều bất cập về tính linh hoạt, an toàn và hiệu quả, nhất là với các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa, nơi thường xuyên gặp khó khăn về giao thông, điều kiện thi cử và thời tiết khắc nghiệt.
Thứ hai, bảo đảm sự thống nhất trong chuỗi trách nhiệm. Tỉnh là đơn vị hành chính - quản lý trực tiếp trường phổ thông, hiểu rõ đặc thù địa phương và có đủ khả năng để tổ chức kỳ thi theo điều kiện thực tế.
Hơn nữa, trong bất kỳ hệ thống giáo dục nào, người cấp bằng cần đồng thời nắm hoặc kiểm soát quy trình đánh giá học sinh. Khi hiệu trưởng được trao quyền cấp bằng nhưng lại không có quyền quyết định hay tổ chức kỳ thi, thì chuỗi trách nhiệm bị gián đoạn và thiếu tính liên kết.
Thứ ba, tăng tính linh hoạt, giảm gánh nặng cho trung ương. Nếu địa phương chủ động tổ chức kỳ thi, Bộ GD-ĐT sẽ có điều kiện tập trung xây dựng chi tiết về yêu cầu cần đạt/chuẩn đầu ra của chương trình giáo dục phổ thông, ban hành cấu trúc ma trận và đặc tả chuẩn hóa chi tiết của đề thi tốt nghiệp THPT, tập huấn, hướng dẫn chuyên môn và giám sát chất lượng thay vì đang triển khai các công việc như hiện tại.
Nhiều quốc gia áp dụng thành công
Nhiều giải pháp khác cũng được sử dụng để triển khai hậu kiểm, khảo sát đánh giá năng lực chuẩn hóa độc lập quốc gia ở các lớp 9 hoặc lớp 12 để đối chứng khách quan với kết quả thi tốt nghiệp.
Từ đó, xây dựng bản đồ chất lượng giáo dục phổ thông toàn quốc, vừa minh bạch, vừa tạo động lực cải thiện thật sự. Từng bước chuyển sang thi trên máy, ứng dụng công nghệ số; số hóa quá trình thi, chấm thi, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phát hiện gian lận, nâng cao độ tin cậy, độ giá trị của kết quả thi, quy đổi điểm thi về thang điểm chung để đối sánh chất lượng toàn hệ thống để đảm bảo tính khách quan và công bằng khi địa phương tự tổ chức kỳ thi, giảm sự can thiệp của con người.
Phương pháp này đã được nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng thành công trong các kỳ thi chuẩn hóa quốc gia và quốc tế, minh chứng rằng việc phân cấp tổ chức thi không đồng nghĩa với mất kiểm soát về chất lượng và công bằng trong đánh giá.
Giải quyết lo ngại gian lận thi cử
Một số ý kiến lo ngại rằng khi giao kỳ thi về cho địa phương, chất lượng kỳ thi sẽ khó kiểm soát, đặc biệt là các hành vi gian lận, "chạy theo thành tích" hay chênh lệch trình độ giữa các tỉnh.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, khoa học đo lường - đánh giá giáo dục hiện đại hoàn toàn có thể giải quyết các vấn đề này, với các giải pháp chính như áp dụng hệ thống ma trận, đặc tả đề thi chuẩn hóa; phân tích phổ điểm và giám sát dữ liệu thi bằng công nghệ; mối tương quan giữa kết quả thi và học lực năm học...
Những chỉ báo này giúp Bộ GD-ĐT xác định các địa phương cần thanh tra, kiểm tra chuyên sâu hoặc điều chỉnh chính sách cho phù hợp với xu hướng phân cấp, phân quyền.