Giao thông xanh - cơ hội và thách thức - Kỳ 6: EU lập "hộ chiếu" truy vết pin xe điện

Admin

12:03 01/08/2025

Pin là bộ phận đắt nhất trong xe điện, chiếm từ 30-50% giá thành. Tuổi thọ trung bình pin lithium-ion xe điện dao động 8-12 năm nhưng có thể kéo dài tuổi thọ thêm 10 năm nữa bằng cách tái sử dụng pin hết hạn.

Xưởng xử lý xe điện và xe lai hết hạn sử dụng ở Trung tâm Careco Gièvres Auto, Pháp - Ảnh: lanouvellerepublique.fr

Dự báo thị trường pin điện tái sử dụng sẽ đạt 4,2 tỉ USD vào năm 2035.

IDTechEX

Không cần tái chế, có cách sử dụng lại pin điện cũ

Năm 2023, Careco Gièvres Auto ở tỉnh Loir-et-Cher trở thành trung tâm đầu tiên ở Pháp chuyên xử lý

Bột đen thu được từ pin tái chế ở Nhà máy Li-Cycle, Canada năm 2022 - Ảnh: Radio-Canada

Sau bước an toàn này, xe được đưa vào xưởng chuyên dụng để tháo pin điện bằng các thiết bị phù hợp. Các kỹ thuật viên tháo pin khỏi xe, sau đó mở pin ra, đo điện áp từng phần thanh pin để đánh giá tình trạng. 

Quản lý xưởng Florent Léger xác nhận: "Một số pin điện có điện áp 400 volt, chúng tôi không thể làm như xe động cơ đốt trong thông thường". Sau đó pin được chuyển đến khu vực thứ tư chờ tái chế hoặc tái sử dụng.

Quy trình tái chế pin lithium-ion gồm hai giai đoạn. Đầu tiên pin được cắt nhỏ và nghiền thành một chất gọi là bột đen. Chất này chứa các khoáng chất quan trọng như coban, niken và lithium. 

Sau đó các khoáng chất được chiết xuất từ bột đen, tinh luyện và bán để sản xuất pin mới. Chuyên gia tư vấn môi trường Maria Kelleher ở Canada giải thích các khoáng chất thu được từ bột đen phải đạt chất lượng đồng đều thì các nhà sản xuất pin mới có thể sử dụng. Bà cho rằng pin tái chế có thể sinh lời nếu các công ty duy trì hoạt động liên tục.

Nghiên cứu của Công ty nghiên cứu thị trường IDTechEx (Anh) nhận định thật ra vẫn có thể tối ưu hóa giá trị pin đã qua sử dụng. 

Nghiên cứu xác định có ba giải pháp tái sử dụng pin điện gồm thay thế một số thanh pin để dùng lại cho xe điện, tái sử dụng các thanh pin còn tốt cho xe điện công suất thấp và tái sử dụng pin để lưu trữ năng lượng. Pin tái sử dụng thường được dùng cho các phương tiện di chuyển bằng điện ít cầu kỳ hơn.

Tập đoàn Renault (Pháp) đã quảng bá Công ty khởi nghiệp Green-Vision chuyên phát triển các giải pháp đa dạng cho xe hai bánh như xe đạp điện, xe scooter giao pizza và thậm chí cả xe máy dùng pin tái sử dụng. 

Trang Techniques de l'Ingénieur ghi nhận Công ty Mob-Energy ở Lyon (Pháp) chuyên thu gom pin đã qua sử dụng, kiểm định và chuyển đổi rồi lắp ráp các thanh pin còn tốt thành bộ pin mới. Pin được dùng để sản xuất khối lưu trữ điện Eiko. 

Mỗi khối Eiko kết nối với lưới điện (công suất từ 10-30kW) có thể chứa hai hoặc ba bộ pin 50kWh và kết nối với 20 điểm sạc.

Hãng xe Porsche (Đức) cũng phát triển các giải pháp tương tự để tái sử dụng pin xe điện của hãng. Tại Canada, hệ thống lưu trữ năng lượng pin Luna của Công ty Moment Energy được tạo thành từ nhiều pin xe điện dùng để cung cấp nguồn điện dự phòng.

Volvo EX90 là xe ô tô đầu tiên trên thế giới có “hộ chiếu pin” - Ảnh: Volvo

Truy xuất nguồn gốc pin xe điện

Pin xe điện mà đặc biệt là pin lithium-ion gây ra nhiều vấn nạn về môi trường và xã hội. Quá trình khai thác các vật liệu như coban, niken và lithium để làm ra pin điện đòi hỏi một lượng nước và điện khổng lồ. 

Mặc dù có nhiều giải pháp bền vững được áp dụng (pin natri-ion, pin thể rắn hoặc pin LFP), pin xe điện vẫn được coi là không thân thiện với môi trường và gây ô nhiễm. Chính vì vậy giữa tháng 6-2023, Nghị viện châu Âu đã thông qua quy định EU 2023/1542 về pin và chất thải pin.

Theo trang web của Tập đoàn Điện lực Pháp, quy định EU 2023/1542 đã chuẩn hóa toàn bộ vòng đời của xe điện, từ khai thác và tinh chế, thiết kế và sản xuất cho tới quá trình sử dụng xe điện đến hết vòng đời. Lộ trình dự kiến đối với các nhà sản xuất pin và xe điện như sau:

- Tháng 8-2024: Truy cập vào tình trạng sức khỏe của pin (SOH) để biết hiệu suất và độ bền của pin (biết dung lượng pin còn bao nhiêu % so với pin mới).

- Năm 2025: Công bố lượng khí thải carbon của pin và cam kết tôn trọng các nghĩa vụ về đạo đức và môi trường nhằm mục tiêu đạt hiệu suất tái chế 65%.

- Năm 2026: Dán nhãn pin xác định hiệu suất phát khí thải CO2.

- Năm 2027: Triển khai hộ chiếu kỹ thuật số cho pin, bổ sung mã QR và đặt mục tiêu thu hồi 90% coban, niken và đồng khi hết vòng đời cũng như 50% lithium.

- Năm 2028: Thiết lập ngưỡng phát thải carbon và nghĩa vụ khai báo hàm lượng tái chế được sử dụng trong sản xuất pin.

- Năm 2030: Mục tiêu đạt hiệu suất tái chế pin 70%.

- Năm 2031: Mục tiêu đạt 6% vật liệu tái chế cho niken và lithium, 16% cho coban.

- Năm 2032: Mục tiêu thu hồi 95% coban, niken và đồng cùng 80% lithium ở cuối vòng đời pin.

- Năm 2036: Mục tiêu đạt 26% vật liệu tái chế cho niken, 15% cho coban và 12% cho lithium.

Như vậy đến năm 2027 pin xe điện phải có "hộ chiếu pin" và từ năm 2031 pin điện mới phải sử dụng vật liệu tái chế ở mức tối thiểu. 

"Hộ chiếu pin" là sáng kiến của Liên minh Pin toàn cầu (GBA - ra đời năm 2017 tại Diễn đàn Kinh tế thế giới) nhằm truy xuất nguồn gốc và tính bền vững của pin xe điện để bảo đảm sản xuất, sử dụng và tái chế pin với tinh thần trách nhiệm.

Giữa năm 2024, Volvo là nhà sản xuất ô tô đầu tiên trên thế giới giới thiệu "hộ chiếu pin" với xe ô tô điện Volvo EX90. Chủ xe chỉ cần quét mã QR để theo dõi tình trạng pin trong tối thiểu 15 năm.

--------------------

Nhiều chuyên gia ca ngợi xe chạy bằng nhiên liệu hydro hơn xe điện. Thật ra hai loại xe này đều có ưu và khuyết điểm riêng nên chưa chắc xe nào phát thải gây ô nhiễm môi trường ít hơn.

Kỳ tới: Xe hydro có đủ sức khai tử xe điện?

Giao thông xanh - cơ hội và thách thức - Kỳ 5: Tài xế xe ôm ở Bangkok lo nhất điều gì?

Các phương tiện giao thông tự phát như xe tuk-tuk và xe ôm giữ vai trò quan trọng với giao thông Thái Lan. Hơn 8.000 xe tuk-tuk và 63.000 xe ôm hình thành mạng lưới giao thông rộng lớn len lỏi đến những con ngõ hẹp thủ đô Bangkok.