Khủng hoảng sầu riêng: 'Chúng ta đều có trách nhiệm'

Ông Nguyễn Quang Hiếu - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT):

Sau khi ký nghị định thư về xuất khẩu sầu riêng với Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng của nước ta đã tăng mạnh. Năm 2023 giá trị xuất khẩu trên 2 tỷ, năm 2024 kim ngạch xuất khẩu đạt trên 3,2 tỷ USD chiếm tới. Chiếm 45-47% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành rau quả.

Đối mặt với sự tăng trưởng quá nóng như này, Bộ NN&MT đã có hội nghị lớn để cảnh báo về sự tăng trưởng và cảnh báo nhiều nguy cơ, rủi ro mà điều này có thể dẫn đến. Về câu chuyện cadimi, khi Việt Nam nhận được thông báo đầu tiên vào tháng 3/2024, từ Trung Quốc, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã tiến hành nhiều cuộc điều tra diện rộng và chuyên sâu, trong đó phát hiện một số vùng có dư lượng cadimi cao.

Ông Nguyễn Quang Hiếu - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật.

Gần đây, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã công bố những nguyên nhân chính khiến đất nhiễm cadimi, bao gồm: Tự nhiên gồm các yếu tố về thổ nhưỡng, đất cộng với nhiều vùng canh tác không được nghỉ ngơi, khiến đất nhiễm cadimi. Nguyên nhân chủ quan là do thói quen người dân sử dụng phân bón ở các vùng nhiều hơn khuyến cáo.

Về vàng O, khi Trung Quốc bổ sung các quy định về vàng O là do phát hiện trên sầu riêng của Thái Lan. Chất này thường được sử dụng sau thu hoạch. Vì thế để đề phòng nguy cơ từ tất cả các quốc gia nên Trung Quốc áp dụng chung cho cả Việt Nam.

Về câu chuyện đặt ra vì sao Thái Lan phản ứng nhanh mà Việt Nam phản ứng chậm. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật nhấn mạnh: Ngay từ 9/1, khi quy định của Trung Quốc được thực thi, Cục đã gửi danh sách các phòng kiểm định sang cho bên Trung Quốc công nhận. Ngày 17/1 việc công nhận các phòng thí nghiệm của Việt Nam và Thái Lan được diễn ra cùng thời điểm. Từ thực tế việc sử dụng hóa chất do yêu cầu của đơn vị kinh doanh. Điều này là do người trồng, người kinh doanh chưa nhận thức rõ. Tuy nhiên, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã thông báo nghiêm cấm rộng rãi, từ đó đến nay chưa nhận được thêm thông báo nào về chất này.

Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đồng hành với người dân để xử lý việc đất nhiễm chất Cadimi, tuy nhiên việc này thì còn cần nhiều thời gian.

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội rau quả Việt Nam:

Vụ việc nhiều lô sầu riêng của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc bị phát hiện chứa dư lượng kim loại nặng cadimi vượt ngưỡng quy định đã và đang tạo ra những tác động tiêu cực, sâu sắc và nhiều mặt đối với ngành hàng tỷ USD.

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội rau quả Việt Nam.

Không chỉ là một cảnh báo về an toàn thực phẩm, sự cố này còn là một bài kiểm tra khắc nghiệt về năng lực quản lý chất lượng, uy tín thương hiệu và sự bền vững của hoạt động xuất khẩu nông sản chủ lực của Việt Nam. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng nhiễm cadimi được các cơ quan chuyên môn và chuyên gia xác định là do sự tích tụ kim loại nặng trong đất, chủ yếu có thể xuất phát từ việc lạm dụng phân bón hóa học, đặc biệt là các loại phân bón có gốc lân (như DAP) trong một thời gian dài.

Quá trình canh tác chạy theo năng suất, thiếu kiểm soát đầu vào đã vô tình đưa chất độc vào chuỗi sản xuất. Bên cạnh cadimi, vấn đề tồn dư chất cấm Vàng O - một loại hóa chất nhuộm công nghiệp dùng để tạo màu vàng đẹp cho vỏ sầu riêng, thúc trái chín đều - cũng bị phía Trung Quốc siết chặt kiểm tra, cho thấy những lỗ hổng trong khâu sơ chế, bảo quản sau thu hoạch.

Sự cố này đã phơi bày những điểm yếu cố hữu của một ngành hàng phát triển quá "nóng": Thiếu kiểm soát toàn diện chuỗi cung ứng - từ vật tư đầu vào (phân bón, thuốc bảo vệ thực vật) đến quy trình canh tác tại vườn và xử lý sau thu hoạch. Sản xuất chạy theo số lượng - việc ồ ạt mở rộng diện tích, chạy theo năng suất mà chưa chú trọng đúng mức đến các tiêu chuẩn chất lượng bền vững. Sự lỏng lẻo trong quản lý và sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói - dẫn đến tình trạng khi một lô hàng vi phạm, uy tín của cả một vùng, thậm chí cả quốc gia bị ảnh hưởng.

Quang cảnh hội thảo tại điểm cầu Báo Tiền Phong.

Để sầu riêng Việt phát triển bền vững, chúng ta cần tiến hành triển khai các giải pháp cấp bách nhằm lấy lại niềm tin của người tiêu dùng.

Thứ nhất, thiết lập hệ thống giám sát chất lượng từ gốc, tăng cường khâu kiểm nghiệm tại cơ sở sản xuất sầu riêng: Xây dựng các chương trình giám sát an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật ngay tại vườn trồng và cơ sở đóng gói sầu riêng bằng cách mở rộng danh sách và nâng cao năng lực cho nhiều phòng xét nghiệm đủ chuẩn phủ kín các vùng trồng sầu riêng. Sau này việc truy xuất nguồn gốc sẽ chính xác, rõ ràng khi các cơ quan chức năng Việt Nam hay Trung Quốc cần truy xuất về mã số , tồn dư chất cấm... của sầu riêng xuất khẩu.

Thứ hai, xử lý nghiêm các vi phạm: Ban hành các quy định, chế tài đủ mạnh để xử lý các hành vi vi phạm về chất lượng, an toàn thực phẩm và gian lận thương mại. Nếu chúng ta tổ chức được hệ thống lọc hàng tại các vườn trồng sầu riêng một cách chính xác, hiệu quả, lãnh đạo Bộ hay Chính phủ mới có căn cứ để đàm phán với hải quan Trung Quốc mở “luồng xanh” bền vững cho sầu riêng Việt Nam thông quan nhanh chóng và không bị trả hàng về nhiều như hiện nay. Chẳng hạn, hiện nay thời gian thông quan cho 1 container hơn 7-10 ngày trong khi của Thái lan chỉ 2 ngày.

Về lâu dài, cần giải pháp gỡ khó cho sản xuất và xuất khẩu: Quy hoạch vùng trồng tập trung và bền vững; siết chặt quản lý và cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói; kiểm soát chặt chẽ vật tư đầu vào; thay đổi quy trình canh tác; xây dựng thương hiệu quốc gia…

Ông Phan Văn Duy - Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường, Bộ NN&MT:

Liên quan đến tình hình xuất khẩu sầu riêng trong những tháng đầu năm, theo số liệu chúng tôi đã tìm hiểu và được báo cáo, riêng thị trường Trung Quốc - thị trường xuất khẩu chủ lực của chúng ta - đã giảm nhập khẩu sầu riêng khoảng 30% so với cùng kỳ năm ngoái.

Đây là một mức giảm mạnh và có ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu của Việt Nam. Về vấn đề an toàn thực phẩm, tôi xin nhấn mạnh, thực tế đang cho thấy áp lực kiểm soát chất lượng nông sản đang ngày càng gia tăng, đặc biệt từ các thị trường khó tính như Trung Quốc.

Ông Phan Văn Duy - Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường.

Trong khi đó, năng lực sản xuất và kiểm soát chất lượng của chúng ta vẫn còn yếu, chưa đồng bộ. Sau khi Trung Quốc tăng cường yêu cầu kiểm soát chất lượng, chúng tôi - theo sự chỉ đạo của Bộ NN&MT - đã tiến hành rà soát và cấp chứng nhận cho các doanh nghiệp, cơ sở đủ điều kiện xuất khẩu.

Kết quả, đến nay có 34 cơ sở đã được chứng nhận về kiểm nghiệm Cadimi; 19 cơ sở được chứng nhận về kiểm nghiệm vàng O. Trong đó, Trung Quốc đã công nhận 24 cơ sở về Cadimi và 15 cơ sở về vàng O. Tuy nhiên, có 4 cơ sở bị phía Trung Quốc loại ra do có sự chênh lệch giữa kết quả kiểm nghiệm tại Việt Nam và kết quả kiểm nghiệm khi hàng hóa đến nơi. Đây là rủi ro hiện hữu.

Nguyên nhân là do việc lấy mẫu kiểm nghiệm chỉ mang tính đại diện, trong khi thực tế vùng trồng rất rộng, không thể đảm bảo tuyệt đối toàn bộ sản phẩm đạt chuẩn. Chúng tôi đề nghị các địa phương và đơn vị liên quan cần phối hợp chặt chẽ hơn, đặc biệt là kiểm soát ngay từ đầu chuỗi sản xuất... Ngoài ra, năng lực kiểm nghiệm của chúng tôi hiện nay vẫn còn hạn chế.

Điểm cầu hội thảo tại Cần Thơ.

Liên quan đến một số vấn đề như việc mua bán và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, chúng tôi khẳng định đây không chỉ là vấn đề của cơ quan kiểm nghiệm mà còn liên quan đến trách nhiệm quản lý chung và ý thức của người dân. Một số chất như đipiridyl (diquat, paraquat) hiện nay không được sử dụng ở nhiều quốc gia nhưng vẫn có dấu vết trong sản phẩm của ta.

Vừa qua, Cục Bảo vệ Thực vật cũng đã chủ động điều tra và xác định các khu vực có nguy cơ cao. Họ đã làm việc trực tiếp với các địa phương, phối hợp xử lý và hướng dẫn người sản xuất để khắc phục.

Ông Đinh Đức Hiệp - đại diện Văn phòng SPS Việt Nam:

Về Cadimi, Văn phòng SPS Việt Nam đã nhận được thông báo về nhiều sản phẩm nhiễm Cadimi vượt ngưỡng cho phép, ngoài sầu riêng thì còn nhận được cảnh báo trên quả ớt, quả măng cụt, chôm chôm.

Ông Đinh Đức Hiệp - đại diện Văn phòng SPS Việt Nam.

Việc vi phạm ở mức độ nhẹ chỉ thông báo cho cơ quan quản lý biết, việc vi phạm nếu nghiêm trọng thì bị trả về. Với sầu riêng ngoài nhận được cảnh báo từ Trung Quốc thì chúng ta cũng đã nhận được cảnh báo từ EU.

Sau khi nhận được các thông báo, SPS Việt Nam đã nhanh chóng chuyển thông tin đến các cơ quan có thẩm quyền để truy xuất nguồn gốc, điều tra nguyên nhân và thực hiện các biện pháp khắc phục; hỗ trợ doanh nghiệp kiểm soát quy trình sơ chế, đảm bảo đúng quy định của nước nhập khẩu.

TS. Nguyễn Đăng Nghĩa - nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu đất, phân bón và môi trường phía Nam:

Vấn đề Cadimi đã tồn tại 30 năm qua nhưng không thấy lên án, 2-3 năm gần đây lại nổi lên ở sầu riêng. Nguyên nhân do chúng ta nhập đã nhập khẩu hơn 122.000 tấn phân bón DAP từ Hàn Quốc vượt dư lượng Cadimi? Lỗi này tại ai? Cái này chúng ta phải làm rõ, phải truy đến cùng bởi có dấu hiệu lợi ích nhóm?

TS. Nguyễn Đăng Nghĩa.

Vấn đề ở đây không phải là thiệt hại 3 tỷ USD mà cái chính là mất hết uy tín của chúng ta. Cần phải nói rằng, sầu riêng vùng Tây Nguyên và miền Đông đang bị oan, bởi doanh nghiệp mới bán ở khu vực miền Tây, đặc biệt là Tiền Giang - chúng tôi lấy mẫu đất phân tích thì thấy đất trồng sầu riêng nhiễm hàm lượng cadimi từ 0,19-0,22 thì tại sao sầu riêng lại không nhiễm Cadimi được.

Hiện nay Trung Quốc mới cảnh báo ở sầu riêng và mít, nhưng theo tôi còn nhiều mặt hàng có nguy cơ nhiễm nhưng chưa dám thông báo… Chúng ta phải làm tận cùng vấn đề để bảo vệ người nông dân, cũng như người tiêu dùng.

Ông Vũ Duy Hải - Tổng Giám đốc Vinacam:

Sầu riêng cùng nhiều loại nông sản khác từng được kỳ vọng là mặt hàng mũi nhọn, góp phần giảm nhập siêu từ Trung Quốc, thậm chí theo đánh giá quốc tế, nếu xuất khẩu đạt kỳ vọng, mặt hàng này có thể đóng góp đến 1,6% GDP của Việt Nam. Tuy nhiên, mục tiêu đạt kim ngạch 3,7 tỷ USD xuất khẩu sầu riêng vào năm 2025 đang bị thách thức nghiêm trọng, khi nhiều lô hàng bị phía Trung Quốc trả về do tồn dư cadimi và vàng O vượt ngưỡng.

Theo quy định hiện hành, khi hàng hóa được nhập khẩu vào Việt Nam, dù đã có chứng nhận kiểm định và được hải quan thông quan thì vẫn phải chịu sự giám sát của các cơ quan chức năng trong quá trình lưu thông.

Ông Vũ Duy Hải - Tổng Giám đốc Vinacam.

Hằng năm, Cục Quản lý thị trường và Cục Bảo vệ thực vật các địa phương đã phát hiện và xử lý hàng nghìn vụ vi phạm về nhãn mác, chất lượng, hàng giả, hàng nhái. Khi có thông tin đáng tin cậy từ người dân, doanh nghiệp, tổ chức hoặc báo chí thì các cơ quan này có nghĩa vụ phải kiểm tra, lấy mẫu giám định. Nếu phát hiện hàng hóa không phù hợp với quy chuẩn Việt Nam, đặc biệt có chứa chất độc hại như cadimi thì bắt buộc phải tiêu hủy hoặc tái xuất, theo đúng quy trình. Vì vậy, không thể chỉ dựa vào giấy tờ hợp lệ và quy trình thông quan để khẳng định lô hàng không có vấn đề, như vậy mới chỉ đi được một nửa chặng đường của quy trình quản lý.

Tôi đề nghị, nếu mẫu đạt, cần công bố để dư luận yên tâm; nếu không đạt, phải xử lý theo quy định pháp luật. Trường hợp mẫu cadimi vượt ngưỡng mà không công bố thì không có căn cứ xử lý lượng hàng doanh nghiệp đã chủ động thu hồi - một hành động từng được chính Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật khen ngợi là "đơn vị làm ăn chân chính". Hàng tồn chưa bị thu hồi như vậy cuối cùng vẫn có nguy cơ quay lại với cây trồng - hậu quả, như chúng ta đã thấy, là rất nghiêm trọng.

Chúng tôi là doanh nghiệp, rất mong được phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để phản ánh những vấn đề nóng, góp phần đưa chính sách đi vào thực tiễn. Đừng nghi ngờ rằng phản ánh của chúng tôi là cạnh tranh không lành mạnh hay “chuyện nội bộ doanh nghiệp” - như đã từng diễn ra trong vụ việc DAP Hàn Quốc vừa qua.

Chúng tôi đánh giá cao nỗ lực của Bộ NN&MT trong việc thúc đẩy cấp mã số vùng trồng, đây là tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, xin lưu ý rằng có mã số vùng trồng không đồng nghĩa với việc xuất khẩu sẽ tăng, nếu cadimi và vàng O vẫn vượt ngưỡng cho phép. Chúng tôi mong muốn các nhà khoa học, nhà quản lý đưa ra giải pháp căn cơ để xử lý tận gốc các vấn đề nhiễm cadimi, vàng O và các chất cấm khác theo đúng yêu cầu của nước nhập khẩu.

Ông Nguyễn Quang Hiếu - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ NN&MT:

Một trong nguyên nhân hết sức quan trọng giải thích cho việc tồn dư cadimi trên sầu riêng là do sử dụng phân bón quá nhiều trong quá trình chăm bón cho cây tại một số vùng. Sau đó chúng tôi nhận được nhiều đơn thư và vào cuộc điều tra tìm hiểu nguyên nhân, căn cứ trên những dữ liệu cụ thể sau khi tìm hiểu xong chúng tôi sẽ trao đổi thêm.

Việc đổ lỗi hoàn toàn cho việc sử dụng phân DAP là chưa chính xác, vì việc sử dụng DAP trong miền Nam tương đối nhiều và được sử dụng trên nhiều loại cây khác, không riêng gì sầu riêng. Thêm vào đó, sự thay đổi PH trong đất cũng ảnh hưởng nhiều đến sự hoà tan cadimi, đặc biệt là khi nước rút PH giảm khi đó đúng vào vụ chúng ta làm trái thì dư lượng cadimi cũng sẽ cao hơn.

Ông Nguyễn Quang Hiếu - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật.

Hiện nay, số lượng nhập khẩu và sử dụng DAP Hàn Quốc chiếm 4%/tổng lượng DAP sử dụng tại Việt Nam. Việc khuyến khích sử dụng quá nhiều phân thô và hữu cơ có thực sự chính xác hay không. Trong hàng trăm mẫu kiểm tra phân bón tại miền Tây hiện nay thì chúng tôi rất ngạc nhiên khi phân bón hữu cơ chứa nhiều cadimi hơn các phân bón vô cơ khác.

Một ý kiến khác cho thấy phân hữu cơ có thể sử dụng nhiều nguyên liệu như bùn thải, nhiều chất trộn vào. Nếu chúng ta sử dụng đúng liều lượng thì không sao nhưng nếu sử dụng nhiều thì kim loại nặng có thể còn tồn đọng lại đó và trở thành dư lượng.

Về việc trong nhiều năm qua chúng ta cần có chợ đầu mối và kiểm dịch hải quan tại chỗ thì chúng tôi cũng đã tính đến nhưng chưa thực hiện do vấn đề phía Trung Quốc. Tuy nhiên, các doanh nghiệp không muốn kiểm tra nhiều mà chỉ muốn kiếm tra một lần để giảm thủ tục cho họ. Họ chỉ muốn làm một lần. Đó là lý do vì sao đến nay chưa thực hiện được mặc dù đã chuẩn bị máy móc.

Về kiểm soát mã số vùng trồng, trước đây chúng ta chưa có quy định nào về kiểm soát mã số vùng trồng. Đặc thù ở Việt Nam là sản xuất nhỏ lẻ và luật pháp cho phép đơn vị làm thương mại đứng ra mua hàng hoá từ nơi trồng rồi xuất khẩu.

Bà Nguyễn Thị Hồng Minh - Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch:

Vấn đề sầu riêng cần giải quyết là định nghĩa như thế nào là nguồn gốc. Chúng ta hiểu về truy suất nguồn gốc không đúng. Bởi, khi quét mã QR, chúng ta chỉ thấy có mỗi tên công ty, địa điểm, số điện thoại thì không phải là truy suất nguồn gốc, bởi phải đầy đủ nơi trồng, quy trình sản xuất ra sao để chứng minh nguồn gốc và quy trình sản xuất của các sản phẩm, cũng như các giấy tờ pháp lý liên quan...

Bà Nguyễn Thị Hồng Minh.

Tôi kiến nghị tại dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 15/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm cần bổ sung, định nghĩa đúng về truy xuất nguồn gốc. Tiếp đến là việc quản lý và phát triển thương hiệu. Theo đó, vai trò của thương hiệu trong việc tạo dựng giá trị và uy tín cho sản phẩm. Những khó khăn trong việc xây dựng và bảo vệ thương hiệu tại Việt Nam, bao gồm cả vấn đề pháp lý và quản lý.

Ở đây không cần phải là thương hiệu Nhà nước mà là thương hiệu chung, thương hiệu của tập thể. Bởi thương hiệu là công cụ để phát triển thị trường, tổ chức sản xuất, ứng xử văn hoá. Bên cạnh đó, Nhà nước cần có quỹ phát triển thị trường như một số nước để phát triển thương hiệu.

Tôi cũng đề nghị Chính phủ hỗ trợ trong việc quản lý và phát triển thương hiệu, hỗ trợ xúc tiến thương mại, ban hành quy tắc ứng xử, quy tắc thị trường…

Ông Nguyễn Đỗ Dũng - Tổng Giám đốc Công ty Công nghệ Nông nghiệp Enfarm Tại Tây Nguyên:

Chúng tôi đang ứng dụng công nghệ để theo dõi chất lượng đất và cảnh báo sớm rủi ro trước mùa thu hoạch, giải pháp này giúp xác định khu vực có nguy cơ cao, từ đó đưa ra các biện pháp cải tạo đất, đảm bảo chất lượng trái và nâng cao giá trị nông sản. Chúng ta phản ứng quá chậm. Nông sản mang lại hàng tỷ USD/ha, nhưng bỏ ra vài trăm nghìn đồng xét nghiệm mẫu đất thì khó khăn, không có kinh phí giải quyết.

Ông Nguyễn Đỗ Dũng.

Với công nghệ hiện tại, chúng tôi có thể xác định sớm các rủi ro sinh học và đặc điểm đất đai nhờ vào dữ liệu và AI. Kết quả là giảm đến 70% số mẫu xét nghiệm cần thiết, từ đó tiết kiệm chi phí và tăng tốc độ xử lý. Chúng tôi đã xây dựng nền tảng số giúp lấy mẫu, phân tích và trả kết quả một cách nhanh chóng, thay vì làm thủ công như trước.

Chúng tôi mong muốn phối hợp với các cơ quan để triển khai sâu rộng, vì công nghệ đã sẵn sàng, chỉ cần bắt tay là có thể triển khai ngay. Vấn đề không phải kỹ thuật, mà là pháp lý và cơ chế bảo vệ uy tín cho những người làm đúng. Còn ba tháng nữa là vụ sầu riêng quan trọng sẽ đến, gải pháp đã có, nền tảng đã có, chi phí xét nghiệm đã giảm. Nếu có sự phối hợp quyết liệt, chúng ta có thể cùng nhau thành công.

Ông Trịnh Duy Phương - Trưởng phòng Xuất nhập khẩu ngành hàng, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương:

Trong thời gian tới, để triển khai chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại các công điện và để tiếp tục vượt qua các thách thức của thị trường, thúc đẩy xuất khẩu nhóm hàng nông lâm thuỷ sản, trong đó có các mặt hàng rau quả, sầu riêng, một số các giải pháp đã và đang được các đơn vị chức năng thuộc Bộ Công Thương tiếp tục phối hợp triển khai.

Ông Trịnh Duy Phương.

Riêng đối với thị trường Trung Quốc, tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các địa phương trong công tác dự báo từ sớm và đã triển khai nhiều giải pháp tháo gỡ tình trạng nông sản ùn ứ ở biên giới (nếu có); thường xuyên có văn bản khuyến cáo gửi các địa phương, doanh nghiệp về vấn đề nêu trên; khuyến cáo Sở Công Thương các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, các hiệp hội, ngành hàng, hộ nông dân, cơ sở sản xuất, doanh nghiệp chế biến xuất khẩu nông sản và trái cây tươi trên địa bàn phối hợp chặt chẽ với Sở Công Thương các tỉnh biên giới để kịp thời cập nhật tình hình thông quan để chủ động điều tiết hàng hóa đưa lên cửa khẩu cũng như kế hoạch, hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Các doanh nghiệp cần tiếp tục thực hiện nghiêm túc các quy định về truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, ghi nhãn... cũng như các yêu cầu khác có liên quan để nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng quy định, tiêu chuẩn đã thỏa thuận với bạn hàng; tiếp tục đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu hàng hóa sang thị trường Trung Quốc theo hình thức chính ngạch (mua bán theo hợp đồng với các điều kiện giao dịch, giao nhận rõ ràng, giao hàng tại cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính...).

Ông Trần Thái Nghiêm - Phó Giám đốc Sở NN&MT Cần Thơ:

Câu chuyện về cadimi cho thấy thời gian qua chúng ta vẫn còn khá lúng túng. Vì vậy, tôi đánh giá rất cao việc Báo Tiền Phong tổ chức hội thảo này, một trong những vấn đề nóng của ngành nông nghiệp và của bà con trồng sầu riêng hiện nay.

Ông Trần Thái Nghiêm - Phó Giám đốc Sở NN&MT Cần Thơ.

Sầu riêng nhiễm cadimi không phải là lỗi của người nông dân mà nguyên nhân có thể đến từ vật tư, phân bón, cũng có thể do đặc điểm tự nhiên của vùng đất có sẵn hàm lượng Cadimi… Không chỉ sầu riêng, nhiều loại cây ăn trái khác cũng có thể bị ảnh hưởng nếu sử dụng các giải pháp kỹ thuật không đúng mức, chẳng hạn như bón lân liều cao để tạo mầm, hoặc dùng phân hữu cơ có nguồn gốc từ rác thải… Những yếu tố này cần được xem xét kỹ lưỡng.

Diện tích trồng sầu riêng tăng nhanh, nên không thể kỳ vọng giá cao như trước nữa. Bà con cần chuẩn bị tâm lý để ứng xử với mức giá như trước năm 2022 hoặc như hiện tại, năm 2025. Diện tích trồng mới vẫn tiếp tục tăng, nhiều cây bắt đầu cho trái, nên nguồn cung sẽ tiếp tục tăng mạnh trong thời gian tới.

Việc phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững là một bài toán khó, khó có thể có ngay một giải pháp đồng bộ, chiến lược căn cơ. Tuy nhiên, để tìm giải pháp tối ưu trong giai đoạn hiện nay, cơ quan quản lý nhà nước xác định lại vùng trồng phù hợp, quy hoạch lại vùng sản xuất.

Hội thảo tại đầu cầu Cần Thơ.

Về thị trường, không thể phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, cần có thông tin chính xác, kịp thời và định hướng rõ ràng để tránh gây hoang mang cho người dân và doanh nghiệp. Tình trạng mượn mã vùng trồng, sử dụng gian lận vẫn còn, cần tăng cường kiểm soát, tránh tình trạng doanh nghiệp kê khai sai để xuất khẩu, gây ảnh hưởng đến uy tín và hiệu quả chung.

Hiện năng lực phòng kiểm định, kiểm nghiệm còn hạn chế, thường xuyên quá tải vào mùa thu hoạch rộ, cần được đầu tư, hỗ trợ. Về phía nông dân, bà con cần nâng cao trình độ sản xuất, tận dụng phụ phẩm nông nghiệp, giảm chi phí phân bón hóa học và hạn chế dùng thuốc bảo vệ thực vật liều cao…

Ông Phùng Công Sưởng - Tổng Biên tập Báo Tiền Phong:

Qua các ý kiến đại biểu, chúng ta thấy rõ thị trường sầu riêng đang phát triển với tốc độ “Thánh Gióng”. Kết thúc năm 2024, kim ngạch xuất khẩu đạt 3,2 tỷ USD, chiếm tỷ trọng lớn trong ngành hàng rau quả - một kết quả rất đáng ghi nhận. Tuy nhiên, niềm vui chưa kéo dài được bao lâu thì sang năm 2025, thị trường đã đối diện với nhiều thách thức nghiêm trọng. Người tiêu dùng, doanh nghiệp và nông dân đều lo lắng khi sầu riêng Việt Nam bị một số thị trường liệt vào diện nghi vấn, theo dõi đặc biệt. Thậm chí, có đánh giá khắt khe rằng đây là hàng kém chất lượng, thậm chí “độc hại” - điều rất xót xa.

Ông Phùng Công Sưởng - Tổng Biên tập Báo Tiền Phong - phát biểu kết thúc hội thảo.

Cơ quan quản lý nhà nước không thể đứng ngoài cuộc. Chúng ta cần thẳng thắn nhìn nhận thiệt hại, đánh giá nguyên nhân và xây dựng giải pháp đồng bộ. Các bộ, ngành đã có phản ứng nhanh chóng - từ việc ban hành Công điện 71 của Thủ tướng Chính phủ, cho đến việc hải quan, quản lý thị trường, Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Nông nghiệp và Môi trường... đồng loạt vào cuộc. Các cơ quan này đã có phản hồi tích cực trước loạt bài phản ánh từ Báo Tiền Phong, đang xây dựng những kịch bản ứng phó ngắn hạn cũng như chiến lược dài hạn.

Nhiều vấn đề đặt ra như rà soát lại quy hoạch vùng trồng, tăng cường truy xuất nguồn gốc và định danh mã vùng, ứng dụng công nghệ thông tin để minh bạch toàn bộ chuỗi cung ứng từ nông trại tới thị trường tiêu dùng, đẩy mạnh đàm phán mở rộng thị trường, ký kết các văn bản và công ước quốc tế nhằm đa dạng hóa đầu ra cho sản phẩm sầu riêng.

Tại hội thảo hôm nay, tôi ghi nhận các ý kiến đóng góp của đại biểu đều cho thấy sự tâm huyết, hiểu biết sâu về các khía cạnh: Trồng trọt, bảo vệ thực vật, tiêu chuẩn thị trường và chuỗi giá trị. Dù còn nhiều vấn đề thể chế, liên ngành chưa thể giải quyết ngay, nhưng tinh thần xây dựng và trách nhiệm của các đại biểu là điều rất đáng trân trọng.

Tôi tin rằng, nếu được xây dựng đúng hướng, thương hiệu sầu riêng Việt Nam hoàn toàn có thể đảm bảo yêu cầu đối tác - thậm chí vượt chuẩn. Người nông dân có thể sống khỏe nhờ cây sầu riêng, và sầu riêng sẽ tiếp tục khẳng định vị thế là một trong những nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Đã có thời điểm, chúng ta vượt cả Thái Lan, trở thành nước xuất khẩu sầu riêng số 1 thế giới. Trong thách thức luôn tiềm ẩn cơ hội. Tôi kỳ vọng sau hội thảo hôm nay, thông tin và nhận thức sẽ được lan tỏa rộng rãi tới bạn đọc, cơ quan chức năng và những người đang trực tiếp tham gia chuỗi sản xuất - tiêu thụ sầu riêng.