Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng - Ảnh: GIA HÂN
Sáng 21-11, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng thừa ủy quyền của Thủ tướng trình bày trước Quốc hội tờ trình dự án Ngân hàng số xây dựng niềm tin số bằng trí tuệ nhân tạoTrí tuệ nhân tạo lừa người già, con nít dễ như ăn kẹo
Đây là lần đầu tiên Việt Nam soạn thảo và xem xét ban hành luật riêng điều chỉnh về AI.
Sản phẩm AI tạo ra phải gắn nhãn
Đáng chú ý, dự luật quy định trách nhiệm minh bạch, gắn nhãn và giải trình.
Theo đó, nhà cung cấp có trách nhiệm bảo đảm hệ thống AI được thiết kế, vận hành và cung cấp theo cách thức cho phép việc nhận diện, giám sát và giải thích phù hợp với mức độ rủi ro.
Đồng thời cung cấp cho bên triển khai thông tin, hướng dẫn kỹ thuật và dữ liệu cần thiết để bên triển khai thực hiện đầy đủ nghĩa vụ minh bạch, gắn nhãn và giải trình theo quy định của luật.
Bên triển khai có trách nhiệm thông báo rõ ràng cho người sử dụng khi nội dung do hệ thống trí tuệ nhân tạo tạo ra, chỉnh sửa hoặc cung cấp thuộc trường hợp phải gắn nhãn theo quy định; đồng thời thực hiện việc gắn nhãn hoặc công bố thông tin minh bạch theo quy định.
Đối với sản phẩm là tác phẩm nghệ thuật hoặc sáng tạo, việc gắn nhãn được thực hiện theo phương thức bảo đảm không làm cản trở việc hiển thị, trình diễn hoặc thưởng thức tác phẩm.
Việc gắn nhãn được thực hiện đối với các trường hợp sau đây:
Nội dung do hệ thống trí tuệ nhân tạo tạo ra hoặc chỉnh sửa có yếu tố giả mạo, mô phỏng người thật, sự kiện thật và có khả năng khiến người xem, người nghe hoặc người đọc hiểu sai là thật;
Nội dung do trí tuệ nhân tạo tạo ra nhằm mục đích truyền thông, quảng cáo, tuyên truyền hoặc cung cấp thông tin công khai. Các trường hợp khác theo quy định của Thủ tướng.
Dự luật cũng có quy định xử lý vi phạm và trách nhiệm bồi thường thiệt hại đối với tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quy định của luật và quy định khác của pháp luật có liên quan đến trí tuệ nhân tạo.
Theo đó, tùy theo tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.
Việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo thực hiện theo quy định sau đây và pháp luật về xử lý vi phạm hành chính.
Phạt tối đa 2% doanh thu tại Việt Nam của năm trước liền kề của tổ chức đó đối với hành vi vi phạm quy định tại Điều 11 của luật này.
Trong trường hợp tái phạm, phạt tối đa 2% doanh thu toàn cầu của năm trước liền kề của tổ chức đó.
Trường hợp không có doanh thu của năm trước liền kề hoặc mức phạt tính theo doanh thu thấp hơn mức phạt tiền tối đa theo quy định tại điểm b dưới đây thì áp dụng mức phạt tiền theo quy định tại điểm b dưới đây;
Đối với hành vi vi phạm không quy định tại Điều 11 của luật, mức phạt tiền tối đa là 2 tỉ đồng đối với tổ chức; cá nhân thực hiện cùng hành vi vi phạm thì mức phạt tiền tối đa bằng một phần hai mức phạt tiền đối với tổ chức.
Cân nhắc gắn nhãn vô hình với thiết bị tủ lạnh, tivi, máy giặt
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải - Ảnh: GIA HÂN
Trình bày thẩm tra dự án, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải cho hay Ủy ban thấy rằng việc gắn nhãn đối với các sản phẩm do AI tạo ra nhằm mục đích bảo đảm minh bạch và quyền được biết của người dùng (giúp người tiếp nhận thông tin biết rõ nội dung đó do AI tạo ra, không phải con người).
Việc gắn nhãn cũng nhằm phòng ngừa gian lận, sai lệch thông tin (giúp hạn chế việc lợi dụng AI để tạo tin giả, xuyên tạc, thao túng dư luận, hoặc giả mạo phát ngôn của cá nhân, tổ chức).
Cùng với đó, tăng trách nhiệm của tổ chức/cá nhân triển khai AI (giúp xác định nguồn gốc nội dung, hỗ trợ truy vết khi xảy ra rủi ro hoặc tranh chấp liên quan đến bản quyền, tính xác thực hoặc tác động tiêu cực)...
Như vậy, gắn nhãn là có sự ràng buộc về trách nhiệm đạo đức và pháp lý để xây dựng lòng tin trong kỷ nguyên AI.
Theo đó, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cơ bản tán thành với quy định về gắn nhãn tại dự luật.
Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị tham khảo kinh nghiệm quốc tế đối với các sản phẩm do AI tạo ra để bảo đảm phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam.
"Đối với các sản phẩm, thiết bị phần cứng có ứng dụng AI (ví dụ như tủ lạnh, tivi, máy giặt,…), đề nghị nghiên cứu, cân nhắc việc áp dụng hình thức gắn nhãn vô hình (invisible watermark) để giảm chi phí, thủ tục nhưng vẫn bảo đảm khả năng quản lý và truy xuất", bà Hải nêu.
Đồng thời, Ủy ban cũng đề nghị quy định tại dự thảo luật những nguyên tắc để giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết về hình thức, tiêu chuẩn kỹ thuật và các trường hợp miễn trừ.
"Có ý kiến đề nghị chuyển quy định gắn nhãn từ bắt buộc sang khuyến khích, kèm hướng dẫn kỹ thuật tối thiểu; thí điểm cơ chế gắn nhãn tự nguyện ở một số lĩnh vực; đồng thời tăng cường truyền thông để tránh việc hiểu nhầm không có nhãn là không phải sản phẩm AI", bà Hải nói.
Dự thảo Luật An ninh mạng mới: Chủ động ngăn chặn video, tin giả được tạo bằng AIMalaysia sẽ cấm người dưới 16 tuổi dùng mạng xã hội từ năm 2026, yêu cầu xác minh danh tính...
Ngoài việc đảm bảo liên lạc, các nhà mạng triển khai nhiều hoạt động cứu hộ, vận chuyển nhu yếu...
Mưa lớn kéo dài, thoát lũ kém và hạn chế trong dự báo lũ khiến người dân không kịp trở...
