Nhà báo Đào Quang Bính và hành trình 45 năm “đau đáu” với nghề: Từ ‘đả cơ khí tự’ đến Marcom-AI Platform!

Là một nhà báo “lão làng” ở tuổi U70 và đã có gần nửa thế kỷ gắn bó với nghề, ông có thể chia sẻ rõ hơn hành trình và những ký ức khó quên trên chặng đường làm báo của mình?

45 năm là một chặng đường dài. Có lẽ, tôi sẽ bắt đầu bằng một cụm từ mà người làm báo ngày xưa rất hay nhắc đến, đó là “đả cơ khí tự” - nghĩa là “đánh máy chữ”, trong đó “đả” là đánh, “cơ khí tự” là máy chữ. Thực tế, hồi năm 1980, đánh máy chữ lúc đó đã là một bước tiến lớn so với giai đoạn làm báo trước đó. Đó là công nghệ cao nhất lúc bấy giờ, là niềm tự hào của những người làm nghề.

Tôi còn nhớ, khi là bộ đội, tôi từng dịch một cuốn sách. Lúc đó, điều kiện thiếu thốn đến mức không có bút, không có giấy. Giấy thì lấy từ vỏ lương khô, tích cóp từng mẩu nhỏ. May mắn thay, có người gửi cho tôi một quyển từ điển bé xíu, thế là tôi ngồi dịch bất cứ lúc nào có thể, viết lên những mẩu giấy vụn ấy. Tiếc là sau này, khi tôi rời quân ngũ, các bản dịch ấy bị mất hết, nhưng những gì đã trải qua, những khó khăn ấy, in sâu vào tâm trí. Những trải nghiệm ấy đã trở thành nền tảng cho tôi.

Ngày đó, tôi được làm việc với những người cực kỳ giỏi, những bậc thầy trong nghề. Nổi bật nhất là cụ Nguyễn Khắc Viện, người sáng lập ra nền tảng tuyên truyền đối ngoại, được Bác Hồ mời từ Pháp về. Cụ là một con người đặc biệt. Xuất thân từ gia đình đại địa chủ, học giỏi, sang Pháp làm bác sĩ, nhưng rồi mắc bệnh phổi. Cụ không bao giờ nói nhanh, luôn chậm rãi, từ tốn, nhưng mỗi lời đều sâu sắc. Cùng với những trí thức khác, cụ đã xây dựng Nhà xuất bản Ngoại văn và tờ báo Đối ngoại đầu tiên, Le Courrier du Vietnam, Vietnam Courrier…

Khi đó, Nhà xuất bản Ngoại văn và báo Đối ngoại ở cùng một tòa nhà, số 46 Trần Hưng Đạo. Lúc bắt đầu đi làm, yêu cầu đầu tiên mà cụ Nguyễn Khắc Viện đặt ra cho tôi là phải biết đánh máy chữ mười ngón. Tôi học rất nhanh, chỉ trong 15 ngày đã thành thạo. Và bắt đầu “Kiếm thêm cơm” từ nghề đánh máy chữ.

Những chia sẻ xúc động của ông đã cho chúng tôi, những nhà báo trẻ ngày nay hiểu thêm về những vất vả, khó nhọc của thế hệ trước, mà nhiều khi chúng tôi cũng chỉ biết rằng “ngày xưa khổ” chứ không thể thấm thía “khổ đến thế nào”. Thậm chí, nhiều bạn trẻ bây giờ không thể hình dung không có Internet sẽ ra sao. Quay trở lại chuyện làm báo, ngày đó như thế nào, thưa ông?

Ngày xưa, công cụ làm nghề gần như không có. Muốn lấy thông tin là một thử thách lớn. Làm báo Đối ngoại, chúng tôi phải dựa vào các tờ báo nước ngoài, mà báo thì hiếm, chúng tôi thu thập, vào thư viện, tìm tư liệu, đủ mọi cách.

Không những việc lấy tin khó mà truyền tải thông tin còn khó hơn. Báo Đối ngoại ra hàng tháng, bằng bốn thứ tiếng: Anh, Pháp, Nga, Tây Ban Nha. Mỗi số báo là cả một quá trình chuẩn bị dài. Viết bài mất một tháng, dịch bài mất một tuần. Dịch xong, phải qua ba khâu hiệu đính: người Việt hiệu đính, người bản xứ hiệu đính, rồi mới đánh máy. Sau đó, họa sĩ vẽ maquette, tính số lượng từ, bố trí trang. Ảnh cũng hiếm, vì làm gì có máy ảnh mà chụp.

Chuyện in báo là cả một vấn đề. Thời đó, in báo là in xếp chữ bằng chì. Người ta sẽ xếp từng con chữ, từng dòng, từng đoạn. Sau khi đánh máy xong, đưa xuống nhà in, họ xếp chữ, in thử một bản gọi là “bông”. Chúng tôi phải đọc lại bản bông, sửa lỗi chính tả, dấu chấm, dấu phẩy, khoảng cách. Mỗi lần sửa là một lần mất cả ngày. Có khi mất cả tuần để chuẩn bị một số báo. Những ký hiệu sửa lỗi – như gạch, xóa, thay – là quy ước của nhà in, mà tôi phải học thuộc lòng. Tôi xuống tận nhà in, đọc từng dòng, từng chữ.

Những năm 1980, để truyền tải một tin tức từ Việt Nam ra quốc tế là vô cùng khó khăn. Mọi thông tin từ Việt Nam phải nhờ vào các hãng thông tấn báo chí hoặc các tờ báo có tầm ảnh hưởng quốc tế. Khi đó, để đưa thông tin Việt Nam ra quốc tế, Báo Đối ngoại cùng Vụ Báo chí Bộ Ngoại giao đã có sáng kiến ra bản tin Việt Nam, mỗi tháng hai kỳ.

Tôi và một vài đồng nghiệp đã được giao nhiệm vụ này, tự tìm kiếm thông tin trên các tờ báo, viết ngắn gọn lại, chuyển ngữ sang tiếng Anh, tiếng Pháp, tự đánh máy trên trên giấy nến – loại giấy mà khi đánh máy sẽ tạo ra những lỗ thủng hình chữ - rồi tự vận hành máy in ronéo để ra vài trăm bản in chuyển đến các Đại sứ quán nước ngoài tại Hà Nội và các Đại sứ quán Việt Nam ở nước ngoài.

Quy trình làm báo thủ công là rất vất vả, nhưng bản tin lại vô cùng giá trị vì thời điểm đó, thông tin rất khan hiếm. Các đại sứ quán coi những bản tin này như một nguồn thông tin quý giá.

Từ giai đoạn “xếp chữ bằng chì”, khi ra đời Thời báo Kinh tế Việt Nam, năm 1993, với sự hợp tác của Tập đoàn báo chí Ringier (Thụy Sỹ), việc đầu tiên là chúng tôi thay thế các “đả cơ khí tự” (máy chữ) bằng máy tính, thời kỳ đó là 286 và Macintosh đời đầu tiên.

Về công nghệ in, chúng tôi chuyển sang in trên giấy can, thay thế cho việc sắp chữ bằng chì. Tờ báo khổ A3 nhưng máy in chỉ hạn chế ở A4 nên phải chia nhỏ để in từ nhiều máy. Hai thợ in cắt và ghép các mảnh thành bản hoàn chỉnh, gọi là “bình bản”, để thành một trang A3. Sau khi bình bản, bản in được chụp thành bản kẽm để in, nếu muốn in màu, phải chụp thành 4 bản.

Đó là những ngày tháng không thể nào quên, một phần lịch sử làm báo, mà nếu không kể lại sẽ chẳng ai hình dung được. Tôi may mắn là người đã trải qua toàn bộ quá trình này. Cách làm báo hay công nghệ làm báo đã dần thay đổi, từ viết tay, đánh máy chữ, đến máy tính và ngày nay là cả ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI).

Tôi nghĩ rằng mỗi thời kỳ, mỗi giai đoạn người làm báo lại có những khó khăn, thử thách khác nhau. Ông là người đã trải qua gần nửa thế kỷ làm nghề, vậy ông nhận thấy làm báo ngày xưa và làm báo ngày nay, cách nào khó hơn?

Với hoàn cảnh thiếu thốn của ngày xưa, rõ ràng làm báo lúc đó rất khó khăn. Tuy vậy, khi so sánh giữa làm báo ngày xưa và ngày nay, tôi thấy có những điểm khác biệt rõ rệt.

Nếu như ngày xưa, khó khăn lớn nhất là thiếu thông tin. Nhưng chính vì ít thông tin, nên thông tin nào cũng quý và hầu như đều là “thông tin thật”. Còn ngày nay, thông tin nhiều, thậm chí tràn ngập nhưng lại “như một bãi rác”, với rất nhiều thông tin không chính xác, sai lệch hoặc phục vụ những mục đích khác nhau, thậm chí, thông tin do AI tạo ra, thông tin giả!

Vì thế, cái khó của người làm báo bây giờ không phải là tìm thông tin, mà là chắt lọc thông tin và đăng tải những thông tin lành mạnh, đúng đắn, mang hiệu ích tích cực cho xã hội. Công cụ hiện đại giúp mọi thứ dễ dàng hơn, nhưng nếu người làm báo không đặt “cái tâm” vào công việc, họ có thể gây hại cho xã hội. Chính vì thế, tại Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, chúng tôi luôn nhấn mạnh sáu chữ: “CHÂN THỰC, TÍCH CỰC, HỮU ÍCH”. Nếu thiếu những điều này, bài báo sẽ không đạt được giá trị thực sự.

Điều tôi rất muốn nhấn mạnh là làm báo ngày nay không chỉ đòi hỏi áp lực về trí tuệ, mà còn là áp lực về trái tim. Người làm báo phải biết phân biệt thật giả, đánh giá tác động của thông tin đến xã hội. Đó là cuộc chiến mỗi ngày của họ.

Người làm báo nếu chỉ chạy theo mạng xã hội hay lượt view, vai trò của nhà báo sẽ ngày càng thấp đi, hình ảnh cũng xấu đi. Chúng tôi cho rằng những tờ báo chân chính phải dẫn dắt xu hướng và điều quan trọng nhất là có được sự tin cậy của độc giả.

Trong những cột mốc chuyển tiếp của lịch sử báo chí và thời đại AI ngày nay, ông đánh giá thế nào về “cột mốc AI”?

Nhìn lại, tôi thấy mình “có duyên” với việc tiếp cận những công nghệ mới nhất trong nghề báo qua nhiều thời kỳ. Từ đánh máy chữ đến loại máy tính 286 (máy tính 286, hay còn gọi là IBM PC/AT 286, là một dòng máy tính cá nhân được phát triển dựa trên bộ vi xử lý Intel 80286, ra mắt vào khoảng những năm 1980 - PV), đến chuyển đổi số ngày nay.

Cuộc “đổ bộ” của AI, so với các cuộc cách mạng công nghệ trước đây, mạnh mẽ hơn rất nhiều. Nếu ngày xưa, sự thay đổi chỉ như một cơn gió cấp hai, cấp ba, thì AI bây giờ như một cơn bão lớn, nhanh và mạnh “hơn cả bão Yagi”. Nhưng tôi vẫn muốn nhấn mạnh rằng dù công nghệ có thay đổi thế nào, cái tâm và trách nhiệm của người làm báo vẫn là yếu tố cốt lõi, quyết định giá trị của một tờ báo.

Ngày 2/6 vừa qua, VnEconomy đã ra mắt Marcom-AI Platform - một nền tảng công nghệ ứng dụng AI toàn diện, chuyên biệt cho báo chí, truyền thông. Tôi muốn ngược dòng thời gian ở điểm xuất phát của cả nền tảng này là Askonomy. Xin ông cho biết ý tưởng về Askonomy bắt nguồn từ đâu?

Nói về Askonomy, tôi lại kể chuyện ngày xưa, bởi vì ý tưởng về Askonomy thực chất đã nhen nhóm từ rất lâu. Có thể nói là từ những năm 1981-1982, khi tôi thường ngồi với ông Tổng biên tập báo Đối ngoại lúc bấy giờ là ông Hoàng Nguyên. Ông có một cuốn sổ tay ghi chép tất cả các thông số kinh tế, từ GDP hàng năm đến các con số quan trọng khác. Mỗi khi tiếp khách quốc tế, ông mở cuốn sổ ra để trả lời các câu hỏi.

Từ thực tiễn nhiều năm làm báo, tôi nhận ra rằng thông tin ngày xưa rất hiếm và khó truyền tải. Ý tưởng về Askonomy xuất phát từ nhu cầu thực tế: làm sao để có thông tin mà không cần phải nhớ hay tra cứu những cuốn sổ tay thủ công và phai dần theo thời gian.

Khi công nghệ AI phát triển, chúng tôi thấy đây là cơ hội… Askonomy không chỉ là một công cụ công nghệ, mà còn là kết quả của những trăn trở kéo dài nhiều chục năm, từ những năm 80 của thế kỷ trước đến thời điểm hiện tại, khi chúng tôi tìm ra cách biến nguồn dữ liệu vô giá của VnEconomy thành một công cụ truyền tải thông tin, đáp ứng nhu cầu của độc giả trong thời đại mới.

Hiện tại, với phiên bản mới nhất của Askonomy, chúng tôi đang dần hình dung rõ hơn về cách ứng dụng AI vào quy trình truyền tải thông tin, sản xuất bài, biên tập và xuất bản.

Ông có thể chia sẻ thêm khi chưa có công nghệ hỗ trợ, vấn đề nào trong quá trình làm báo khiến ông trăn trở nhiều nhất và AI giúp giải bài toán này như thế nào?

Khi đứng ở vai trò của những người làm báo, điều khiến tôi trăn trở nhất chính là vấn đề phát hành. Chúng tôi từng gặp khó khăn trong việc đưa nội dung đến với độc giả. Ngày xưa, in một tờ báo và chuyển nó đến các địa phương có thể mất cả ngày, thậm chí chi phí vận chuyển còn cao hơn giá bán tờ báo. Đó là chưa nói đến việc chuyển ra quốc tế.

Nhưng với AI và chuyển đổi số, giờ đây chỉ trong một giây, nội dung có thể được phát hành đến cả thế giới mà gần như không tốn chi phí. Đây là cơ hội rất lớn, một sự thay đổi mang tính cách mạng trong ngành báo chí.

Câu chuyện về phát hành số của VnEconomy không phải là ngẫu nhiên, nó bắt nguồn từ những ngày xa xưa, từ năm 1981, khi tôi được giao nhiệm vụ làm thư ký tòa soạn cho một bản tin của Bộ Ngoại giao. Bản tin này xuất bản một tháng hai số, in trên máy ronéo (như đã nói ở trên) và được gửi đến các đại sứ quán Việt Nam ở nước ngoài cũng như các đại sứ quán nước ngoài tại Việt Nam.

Lúc đó, tôi và một đồng nghiệp gần như tự làm tất cả mọi công đoạn, từ việc đọc báo, chọn lọc tin tức quan trọng, viết lại ngắn gọn, đến dịch sang tiếng Pháp, hiệu đính, rồi dịch tiếp sang tiếng Anh. Sau đó, chúng tôi đánh máy trên giấy nến, tự vận hành máy in roneo. Quy trình này thủ công và vất vả, nhưng bản tin đó lại vô cùng giá trị vì thời điểm đó vì thông tin rất khan hiếm. Các đại sứ quán coi những bản tin này như một nguồn thông tin quý giá. Từ trải nghiệm ấy, tôi nhận ra tầm quan trọng của việc truyền tải thông tin.

Ngày nay, với VnEconomy, chúng tôi có phiên bản tiếng Anh được phát hành dưới dạng điện tử (en.vneconomy) và PDF (Vietnam Economic Times) đến toàn cầu, không bị bất kỳ rào cản nào. AI và chuyển đổi số đã giúp chúng tôi thực hiện điều đó một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Ngoài khâu xuất bản và phát hành, AI còn giúp hỗ trợ các tác vụ nào khác trong quy trình làm báo một cách hiệu quả nhất, thưa ông?

Có thể nói đó là dịch thuật. Tôi từng có kinh nghiệm trong nghề dịch thuật như đã chia sẻ. Phải nói rằng dịch thuật ngày xưa là một công việc cực kỳ vất vả. Chính vì vậy, khi Askonomy ra đời, chúng tôi đã nghĩ ngay đến công cụ dịch thuật riêng, đó là công cụ translate Việt-Anh, chuyên biệt trong lĩnh vực kinh tế, dựa vào bộ não Askonomy.

Từ gần một năm nay, tờ Vietnam Economic Times hàng tháng (xuất bản từ năm 1994 với đội ngũ phóng viên bản xứ tiếng Anh là chính) đã được xuất bản hàng tuần, chủ yếu với đội ngũ phóng viên cơ hữu của Tạp chí Kinh tế Việt Nam, hỗ trợ bởi công cụ dịch translate.Askonomy và một biên tập tiếng Anh người Australia.

Tôi cũng muốn chia sẻ thêm một điều rằng tất cả những đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ đều xuất phát từ nhu cầu thực tiễn trong quá trình làm việc. Những khó khăn, trở ngại và yêu cầu về năng suất lao động đã thúc đẩy chúng tôi ứng dụng AI. Với AI, những công việc từng mất hàng giờ, hàng ngày giờ đây gần như không còn là trở ngại. AI giúp tăng năng suất lao động lên gấp 10, thậm chí 100 lần.

Tuy nhiên, tôi luôn nhấn mạnh rằng AI chỉ là công cụ, không thể thay thế sự sáng tạo của con người. Dữ liệu và thông tin mà chúng tôi muốn truyền tải phải do chúng tôi chủ động kiểm soát. Hiện nay, nhiều người sử dụng AI để lấy thông tin và viết bài phát biểu mà không kiểm chứng, đó là cách làm ngược với tư duy sáng tạo, biến con người thành “nô lệ” của AI.

Vậy theo ông, AI nên được sử dụng ra sao để tòa soạn nắm thế chủ động thay vì trở thành “nô lệ” của công nghệ này?

Để tránh điều đó, chúng tôi sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ. Chúng tôi cung cấp dữ liệu, yêu cầu AI tóm tắt hoặc viết lại theo ý của mình, sau đó kiểm tra xem nội dung có đúng với tư duy và ý định của mình hay không. Đây là sự khác biệt lớn so với việc hỏi AI một cách thụ động và chấp nhận mọi câu trả lời mà không thẩm định.

Vì vậy, chúng tôi quyết định xây dựng một mô hình AI riêng, dựa trên dữ liệu, ngôn ngữ và yêu cầu của chính mình. Tôi cho rằng AI có thể tăng năng suất gấp hàng ngàn lần, nhưng không bao giờ thông minh hơn con người, vì nó chỉ “nhai lại” những gì con người cung cấp.

VnEconomy đã đi tiên phong trước cả các tờ báo lớn trên thế giới khi cho ra mắt Askonomy phiên bản đầu tiên từ tháng 3/2023. Vậy trong quá trình triển khai Askonomy, đâu là rào cản lớn nhất mà ông và đội ngũ phải đối mặt?

Thực tế, rào cản lớn nhất trong quá trình triển khai không phải là công nghệ hay nhân sự, mà là nhận thức. Ngay cả trong nội bộ VnEconomy, không phải ai cũng tin tưởng vào con đường này. Nhiều người nghi ngờ, cho rằng chúng tôi không đủ nguồn lực, không thể cạnh tranh với những gã khổng lồ như ChatGPT hay Gemini. Họ đặt câu hỏi: “Ông có bao nhiêu tiền? Đội ngũ của ông đâu?”. Một tòa soạn nhỏ như VnEconomy làm sao dám mơ? Chính thực tế đã chứng minh điều ngược lại. Với đội ngũ nhỏ và sự quyết tâm, sự đồng tâm hợp trí hợp lực của đội ngũ công nghệ, chúng tôi đã tạo ra Askonomy – một sản phẩm mà ngay cả những người nghi ngờ giờ đây cũng phải công nhận. Cho đến nay, đại đa số đội ngũ trong tòa soạn đã tin tưởng vào hướng đi này.

Khi bị đặt những câu hỏi như: “Ông có bao nhiêu tiền?” hay “Đội ngũ của ông đâu?”, ông đã phản ứng ra sao? Hiện nay đội ngũ tòa soạn đã tin tưởng, song còn các đối tác thì sao?

VnEconomy và Askonomy đã được phát triển nhờ vào hai đối tác công nghệ là Hemera và Actable AI. Hemera là đối tác công nghệ chiến lược, đã cùng VnEconomy xây dựng ra trang VnEconomy mới, hệ quản trị mới ngay từ khi chuyển đổi Thời báo Kinh tế Việt Nam thành Tạp chí Kinh tế Việt Nam, vào năm 2021. Actable AI Việt Nam, một startup AI do Tiến sỹ AI Trung Huỳnh thành lập, với sự đóng góp của VnEconomy về tài chính và ý tưởng, là đơn vị thiết lập nên các models Gen AI dựa trên mã nguồn mở và đào tạo Askonomy và các ứng dụng chuyên biệt.

VnEconomy mới đây đã cùng các đối tác công bố thành lập Liên danh Marcom-AI Platform cùng các đối tác công nghệ là Hemera và Actable AI Việt Nam. Điều này có ý nghĩa gì đối với ngành công nghiệp báo chí Việt Nam, thưa ông?

Trí tuệ nhân tạo cần một hệ dữ liệu càng lớn càng tốt, nhưng hạ tầng công nghệ cho AI lại rất tốn kém. Nếu các doanh nghiệp và tòa soạn cùng hợp tác, chia sẻ dữ liệu và hạ tầng, đồng thời sử dụng chung các mô hình AI đã được xây dựng, đây sẽ là cách làm hiệu quả và tiết kiệm nhất.

Liên danh Marcom-AI Việt Nam tạo ra một sân chơi để các doanh nghiệp, tờ báo và tạp chí tại Việt Nam cùng khai thác các mô hình ngôn ngữ chuyên biệt (SML), giảm chi phí đầu tư và tối ưu hóa hiệu suất. Điều này không chỉ giúp tăng năng suất lao động mà còn nâng cao uy tín và khả năng tiếp cận độc giả của các tòa soạn, từ đó tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững cho báo chí Việt Nam.

Nếu các tòa soạn cùng hợp tác với Liên danh Marcom-AI Việt Nam, tôi tin rằng chỉ trong vòng nửa năm, họ có thể triển khai được những gì VnEconomy đang làm hiện nay, với chi phí tối thiểu. Các mô hình SLM sẽ giúp họ sản xuất nội dung nhanh hơn, chính xác hơn và tiếp cận được nhiều độc giả hơn, đồng thời giữ được tính độc lập và uy tín của mình.

Theo tôi, lợi ích từ việc ứng dụng AI không nằm ở doanh thu trực tiếp, mà ở việc tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng thông tin và củng cố uy tín của tòa soạn. Đây là tiền đề để giảm chi phí vận hành xuống mức tối thiểu, đồng thời tiếp cận được nhiều độc giả hơn.

Doanh thu sẽ đến như một hệ quả tự nhiên, sau khi tòa soạn đã xây dựng được một hệ sinh thái thông tin hiệu quả và đáng tin cậy. AI là công cụ hỗ trợ, không phải mục tiêu cuối cùng, nhưng nó giúp các tòa soạn đạt được những bước tiến vượt bậc trong hoạt động của mình.

Thông thường, khi xây dựng một giải pháp công nghệ, việc giữ bí quyết là cần thiết để tạo lợi thế cạnh tranh. Tuy nhiên, dường như ông lại muốn chia sẻ với các tờ báo khác. Tại sao vậy?

Thực ra, lý do rất đơn giản nhưng cũng mang một chút ý nghĩa “chính trị” trong ngành báo chí. Tôi là người đã có hơn nửa cuộc đời, thậm chí gần ba phần tư cuộc đời, gắn bó với nghề báo. Tôi không chỉ làm việc tại một tờ báo mà đã trải qua nhiều tòa soạn, chứng kiến những khó khăn, thăng trầm của đồng nghiệp và các tờ báo khác. Hiện nay, báo chí đang phải đối mặt với những thách thức lớn, đặc biệt là về kinh tế báo chí. Các tòa soạn đang vật lộn để lựa chọn công nghệ phù hợp, tìm cách chạy theo xu hướng số hóa và nhiều khi không biết bắt đầu từ đâu để thích nghi với thời đại mới.

Chính vì vậy, tôi không muốn chỉ một vài tờ báo tiên phong phát triển, mà mong muốn tất cả các tờ báo cùng tiến bộ. Mỗi tờ báo có đối tượng độc giả riêng, lượng khách hàng riêng, tôi tin rằng sự cạnh tranh lành mạnh sẽ giúp ngành báo chí phát triển bền vững. Tôi không lo ngại về việc chia sẻ công nghệ hay kinh nghiệm, bởi điều tôi hướng tới không phải là giữ độc quyền mà là xây dựng một môi trường báo chí lành mạnh, nơi mỗi tờ báo đều có thể phát huy thế mạnh của mình.

Hơn nữa, sau gần ba phần tư cuộc đời làm báo, tôi đã trải qua đủ mọi cung bậc cảm xúc, từ khó khăn đến thành công, tôi luôn trăn trở một câu hỏi lớn: Làm sao để báo chí phát triển lành mạnh và đóng góp tích cực vào công cuộc phát triển đất nước? Đó là động lực sâu xa thúc đẩy tôi chia sẻ những thành tựu như Askonomy hay thành lập Liên danh Marcom-AI và Liên minh Dữ liệu & Trí tuệ nhân tạo (D.A Alliance). Tôi muốn tạo ra một hệ sinh thái công nghệ mà ở đó các tờ báo không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ, đóng góp tích cực cho xã hội.

Vậy VnEconomy định hình tầm nhìn dài hạn như thế nào cho nền tảng công nghệ này trong 2-3 năm tới, đặc biệt trong bối cảnh nhiều đơn vị đang chạy theo gọi vốn hay mở rộng quy mô một cách ồ ạt?

Chúng tôi đã xác định trong 2-3 năm tới, tầm nhìn của VnEconomy là xây dựng một hệ sinh thái công nghệ, với nền tảng là những “con kiến” – các mô hình AI nhỏ gọn, hiệu quả, phục vụ từng doanh nghiệp và tòa soạn.

Chúng tôi không phải là tập đoàn tỷ đô, cũng không muốn phụ thuộc vào nhà đầu tư thiên thần, vì điều đó có thể khiến chúng tôi đánh mất sứ mệnh của mình. Thay vào đó, chúng tôi tập trung vào việc nâng cao uy tín với bạn đọc và xã hội, tăng hiệu suất lao động và mang lại giá trị thực tế.

Marcom-AI Platform không chỉ là một nền tảng công nghệ mà còn là cách để VnEconomy tiếp tục sứ mệnh báo chí, truyền tải thông tin nhanh chóng, chính xác và đáng tin cậy đến cả thế giới.

Ông dự đoán xu hướng chuyển đổi AI trong báo chí tại Việt Nam những năm tới sẽ thế nào?

Xu hướng ứng dụng AI trong báo chí tại Việt Nam là không thể đảo ngược. Các tòa soạn muốn tồn tại và phát triển bắt buộc phải sử dụng AI để tăng năng suất lao động, nâng cao hiệu quả công việc và đảm bảo thông tin đáng tin cậy.

Mô hình các công nghệ trong Marcom-AI Platform mà chúng tôi đang áp dụng là giải pháp phù hợp nhất, với chi phí hợp lý và hiệu quả tối ưu. Đây là cách để các tòa soạn vừa nâng cao chất lượng nội dung, vừa giảm thiểu chi phí vận hành, từ đó tiếp cận được nhiều độc giả hơn.

Với một tòa soạn muốn chuyển đổi số và ứng dụng AI vào quy trình làm việc, họ cần lưu ý những yếu tố nào, đặc biệt là về việc sắp xếp dữ liệu?

Một điểm may mắn là mô hình ngôn ngữ đặc thù của Askonomy hay Asko Platform không yêu cầu dữ liệu phải được cấu trúc hóa. Chỉ cần tòa soạn có một kho dữ liệu dù là phi cấu trúc, được tích lũy qua nhiều năm trong lĩnh vực mà họ hoạt động, mô hình này sẽ giải quyết được mọi bài toán cần thiết.

Dữ liệu số hóa từ các bài báo, tạp chí hay các nguồn thông tin khác là đủ để SLM (mô hình ngôn ngữ đặc thù) khai thác và tạo ra các ứng dụng phù hợp, từ viết bài, tóm tắt, đến dịch thuật, hỗ trợ tối đa cho quy trình sản xuất nội dung.

Ở tuổi U70, dường như ông vẫn tràn đầy năng lượng, luôn giữ tinh thần trẻ trung, thậm chí còn “máu lửa” và quyết liệt hơn cả nhiều người trẻ khi nói về đổi mới sáng tạo. Nhiều người cho rằng ở tuổi này, việc bắt kịp công nghệ mới rất khó, nhưng ông dường như không bị ảnh hưởng bởi những định kiến đó?

Thực ra, như tôi đã từng chia sẻ, kẻ thù lớn nhất của sự trường thọ chính là nghỉ hưu. Tôi đã ra nhiều quyết định táo bạo, đó là kết quả của một quá trình dài tích lũy kiến thức và kinh nghiệm.

Khi một người đau đáu với một vấn đề, trăn trở để tìm cách giải quyết, họ sẽ trở nên nhạy bén với những cơ hội mới. Chỉ cần một tia hy vọng lóe lên, họ sẽ nhận ra ngay và hành động. Ngược lại, nếu không có sự trăn trở, không “đau đáu” với nghề, thì dù cơ hội có xuất hiện, họ cũng khó nhận ra.

Nếu có một thông điệp muốn chia sẻ với các cơ quan báo chí và đơn vị truyền thông tại Việt Nam đang muốn chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ AI, ông sẽ nói gì?

Đừng chạy theo con đường mà các tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới đã vạch ra. Hãy tự tìm những giải pháp phù hợp với đặc thù của mình. Đó là con đường mà VnEconomy đã chọn và đã thành công.

Chúng tôi đã chứng minh rằng với nguồn lực vừa đủ và tư duy sáng tạo, các tòa soạn báo chí Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng được những mô hình công nghệ và AI hiệu quả, phục vụ cho sứ mệnh báo chí và mang lại giá trị lâu dài cho độc giả.

VnEconomy 17/06/2025 07:00

 

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 24+25-2025 phát hành ngày 16/06/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:  

https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1453