Huyện ngoại thành tiên phong đánh thức 'đất trăm nghề' bằng chuyển đổi số

Chủ tịch UBND huyện Phú Xuyên động viên một phiên livestream bán hàng của làng nghề may mặc Vân Từ. Ảnh: Sơn Tùng

Nằm ở cửa ngõ phía Nam của Thủ đô, huyện Phú Xuyên vốn được coi nhiều tiềm năng, một đô thị vệ tinh trong quy hoạch chung của Thành phố Hà Nội từ năm 2012, một trung tâm công nghiệp hỗ trợ và là quê hương của hàng trăm làng nghề truyền thống. Thế nhưng, thực tại lại là một bức tranh hoàn toàn khác khi các làng nghề vốn là huyết mạch kinh tế và linh hồn văn hoá của vùng đất đứng trước nguy cơ mai một.

Sau đại dịch COVID-19, bức tranh toàn cảnh của các làng nghề tại Phú Xuyên mang một gam màu xám xịt, đối lập với danh xưng vùng "đất trăm nghề" khi các làng nghề đã phải oằn mình trong cuộc chiến sinh tồn, đối mặt với một di sản của sự trì trệ và nguy cơ mai một hiện hữu rõ hơn bao giờ hết.

Chủ tịch UBND huyện Phú Xuyên (Hà Nội) Lê Văn Bính cho biết: “Các làng nghề có nguy cơ lớn mất nghề hoàn toàn vì không bán được hàng. Doanh thu từ thương mại điện tử của cả huyện trong năm 2023 chỉ đạt con số khiêm tốn là 147 tỷ đồng, một minh chứng cho thấy sự bế tắc trong việc tiếp cận thị trường”.

Nguyên nhân sâu xa của sự bế tắc này nằm ở việc các làng nghề Phú Xuyên gần như "vô hình" trên bản đồ kinh tế. Thời điểm đó, người tiêu dùng, thậm chí ngay tại Hà Nội cũng rất ít người biết về Phú Xuyên, chứ chưa nói đến việc tìm hiểu và mua sản phẩm làng nghề của huyện.

Song vấn đề kinh tế chỉ là bề nổi của một tảng băng chìm. Bên trong Phú Xuyên là một "địa bàn phức tạp”. Theo chia sẻ của vị Chủ tịch huyện, thời điểm đó Phú Xuyên được coi là điểm nóng của Hà Nội về tình hình khiếu kiện đông người, vượt cấp.

Chính trong bối cảnh khó khăn chồng chất và tưởng chừng như không có lối thoát đó, Một quyết định mang tính chất chiến lược về một cuộc chuyển đổi số toàn diện đã trở thành con đường duy nhất để thay đổi vận mệnh cho cả một vùng đất.

Cuộc cách mạng hơn 4.000 tỷ

Các làng nghề tại Phú Xuyên dần "hồi sinh" khi các nghệ nhân thay đổi tư duy sản xuất bằng chuyển đổi số.

Khi nền tảng xã hội đã vững, Chủ tịch UBND huyện Lê Văn Bính tập trung vào chiến lược phát triển kinh tế. Ông nhận thấy Phú Xuyên có hai lợi thế lớn: Các khu công nghiệp được quy hoạch và các làng nghề truyền thống.

Trực tiếp đi kêu gọi gần 400 triệu USD vốn đầu tư nước ngoài (FDI), vị lãnh đạo đã giúp Phú Xuyên được triển khai đầu tư vào khu công nghiệp hỗ trợ phía Nam Hà Nội, "lấp đầy" hơn 50ha đất đã bị bỏ hoang hơn 10 năm.

Nhưng ông hiểu rằng, FDI chỉ giải quyết việc làm cho một bộ phận. Để thay đổi "vận mệnh" của địa phương, phải bắt đầu từ chính những làng nghề, từ chính những người dân.

Ý tưởng "biến không gian mạng thành nhà phố, mặt phố" ra đời. Ông muốn đưa sản phẩm của các làng nghề lên các nền tảng số, tiếp cận thị trường cả nước và thế giới.

Nghĩ là làm, tháng 12/2023, ông Bính đứng lên tổ chức lớp học đầu tiên về thương mại điện tử, tận dụng các mối quan hệ của mình để mời các chuyên gia trong ngành về đứng lớp. Song kết quả ban đầu là một thất bại khi chỉ có lác đác vài người tham dự. Không bỏ cuộc, ông tiếp tục mời các chuyên gia trong ngành về chia sẻ kiến thức cho người dân, kiên trì tổ chức hết lớp này đến lớp khác. Đồng thời, ông lập kênh truyền thông trên mạng xã hội về Làng nghề Phú Xuyên do chính ông làm quản trị viên để đẩy mạnh công tác truyền thông.

“Tuần nào cũng có lớp đào tạo trên huyện. Sau đó, tôi đưa lớp học về từng xã, với chỉ tiêu mỗi xã phải có ít nhất 200 người tham dự. Các buổi học không chỉ dạy bán hàng, mà dạy cả một hệ sinh thái số: Dạy làm video bằng CapCut, dạy viết kịch bản bằng trí tuệ nhân tạo (AI) và sử dụng các công cụ của Google”, Chủ tịch huyện Phú Xuyên chia sẻ.

Để có nội dung truyền thông và quảng bá sản phẩm, ông tổ chức cuộc thi sáng tác video về con người, địa danh, văn hóa, sản phẩm làng nghề, sản phẩm OCOP Phú Xuyên, tạo ra một kho tư liệu khổng lồ. Đồng thời khuyến khích người dân bắt đầu các buổi livestream bán hàng, đều đặn hàng tuần.

Những nỗ lực không ngừng nghỉ đã mang đến phép màu. Những người nông dân, những nghệ nhân vốn chỉ quen với cái đục, cây kim, nay đã biết cách livestream, chốt đơn. Doanh thu thương mại điện tử của huyện tăng theo cấp số nhân. Từ con số khiêm tốn 147 tỷ đồng của cả năm 2023, tăng lên 1010 tỷ cho cả năm 2024 và đặc biệt là chỉ trong 5 tháng đầu năm nay, con số đã bùng nổ lên hơn 4.000 tỷ đồng.

"Thần kỳ đến chính tôi cũng không nghĩ lại đạt được kết quả như này”, ông Bính chia sẻ trong sự ngỡ ngàng. Cuộc cách mạng bắt đầu từ những lớp học bị hoài nghi, trong những nhà văn hóa cũ kỹ đã thành công ngoài sức tưởng tượng.

Xây dựng hệ sinh thái số toàn diện

Theo ông Bính, thành công của thương mại điện tử không phải là điểm dừng, mà là khởi đầu cho một tầm nhìn lớn hơn là xây dựng một hệ sinh thái số toàn diện.

Với chính quyền số, vị lãnh đạo đã chỉ đạo quyết liệt yêu cầu 100% các hộ gia đình phải thanh toán tiền điện không dùng tiền mặt.

“Người dân đủ tuổi, chúng tôi đều hỗ trợ mở tài khoản ngân hàng, cấp chữ ký số. Đây là yếu tố cốt lõi để đạt mục tiêu thanh toán số, thực hiện dịch vụ công trực tuyến giúp người dân không phải mất thời gian đến cơ sở để trực tiếp đóng tiền điện, nước…”. Năm 2024 bộ chỉ số phục vụ người dân và doanh nghiệp của Phú Xuyên dẫn đầu toàn thành phố Hà Nội.

Nhờ áp dụng công nghệ, vị Chủ tịch không chỉ giúp các làng nghề bán hàng mà còn giúp họ nâng cao giá trị, bảo tồn văn hoá truyền thống địa phương từ xã hội số. Phú Xuyên dần xây dựng được hình ảnh mới mẻ khi kết nối nghệ nhân với sinh viên các trường đại học để tạo ra những thiết kế sản phẩm mới, hiện đại hơn, tạo ra hiệu ứng lan tỏa thương hiệu cực kỳ hiệu quả.

Từ một vùng đất đối mặt với nguy cơ tụt hậu, nay đã trở thành một điểm sáng về đổi mới và chuyển đổi số. "Tôi cảm thấy hạnh phúc khi mình làm được nhiều cho người dân. Niềm hạnh phúc này đến từ việc nhìn thấy các làng nghề được hồi sinh, nhìn thấy người dân có cuộc sống ấm no hơn và nhìn thấy vùng đất mình có trách nhiệm đang thay da đổi thịt từng ngày”, Chủ tịch huyện Phú Xuyên, bày tỏ.