Thế hệ nhà báo đa nhiệm

Những “công dân số” bước vào nghề báo

Trong thời đại mạng xã hội (MXH) nơi ai cũng có thể trở thành người đưa tin thì người làm báo trẻ đối mặt với bài toán không dễ giải: Làm sao để giữ tốc độ làm tin bài nhanh nhưng không mất chiều sâu, sáng tạo, đồng thời vẫn giữ chuẩn mực? Làm thế nào để cạnh tranh trong thế giới truyền thông số mà vẫn thể hiện dấu ấn và bản lĩnh của người làm báo chuyên nghiệp?

Buổi workshop chia sẻ mùa Thử Thách Kim Cương 2024

Bạn Nguyễn Thị Uyển Nhi (Cựu sinh viên ngành Báo chí - Trường ĐHKHXH&NV, ĐHQG TP.HCM) chia sẻ hướng đi của mình: “Khi tác nghiệp trong môi trường báo chí số hóa, mình học cách kể chuyện đa dạng hơn, bắt “trend” để tạo đề tài hấp dẫn với bạn đọc trẻ. Mạng xã hội cũng là nguồn cảm hứng dồi dào để tìm nội dung mới.” Ở chiều ngược lại, Uyển Nhi chia sẻ áp lực đối với nhà báo trong cuộc cạnh tranh truyền thông số: “Bên cạnh áp lực phải phản ứng nhanh trước tin tức trên mạng xã hội, lượng tin sai lệch, lan truyền với tốc độ choáng ngợp trên các trang tin, page… cũng dễ khiến độc giả hiểu nhầm, trách oan nhà báo”.

Khảo sát của The Self-Investigation - tổ chức phi lợi nhuận thúc đẩy văn hóa làm việc lành mạnh trong ngành truyền thông trên toàn cầu cho thấy, 60% người làm báo cảm thấy căng thẳng khi các cơ quan tái cấu trúc đội ngũ nhân sự nhưng yêu cầu về mặt hiệu quả và tốc độ vẫn ở mức cao. Nhà báo trẻ hiện đảm nhận nhiều vai trò cùng lúc, điều này dễ gây kiệt sức nghề nghiệp (burn-out) nếu thiếu sự hỗ trợ tâm lý và quản lý công việc hợp lý.

Hồng Vân (áo trắng) trong buổi phỏng vấn tác giả Truyện thơ cổ tích

Thế hệ nhà báo đa nhiệm

Thách thức rất nhiều nhưng cũng đi cùng vô vàn cơ hội mở ra. Hành trình làm báo của người trẻ hôm nay chứng kiến những thay đổi rõ nét về điều kiện làm nghề so với các thế hệ trước. Không chỉ có mặt tại những “điểm nóng” thông tin hiện hữu, những cộng tác viên báo chí hiện diện trên khắp mọi nền tảng MXH, âm thầm lắng nghe nhịp đập tin tức qua các bài đăng trên Threads, Facebook, Instagram, TikTok, X… “Độc giả ở đâu, ký giả ở đó” - có thể coi là một tuyên ngôn mới cho những người mới gia nhập làng báo. Việc tiếp cận, thiết lập, duy trì mối quan hệ tương tác giữa người viết-bạn đọc là câu chuyện đơn giản hơn rất nhiều trong thời đại 4.0.

Thế hệ nhà báo trẻ trưởng thành từ môi trường thông tin số đang hằng ngày trau dồi bộ kỹ năng “đa nhiệm”, từ tư duy số linh hoạt, sức sáng tạo dồi dào đến khả năng thích nghi với nền tảng đa kênh. Làm việc đa nhiệm trên nhiều nền tảng số đang mở thêm những đường biên sáng tạo để những người làm báo trẻ thổi bùng lửa nghề và xây dựng thương hiệu cá nhân. Ngoài “kim chỉ nam” là chức năng, nhiệm vụ của mỗi cơ quan báo chí, việc xuất phát từ câu chuyện của bản thân trong những chuyên mục riêng cũng đang dần trở thành xu hướng tiếp cận độc giả, làm nên dấu ấn của các cây viết mới.

Khi bắt đầu làm báo điện tử, Nguyễn Thị Hồng Vân (Cộng tác viên tại Đài Truyền hình Việt Nam và Vietcetera, cựu sinh viên Học viện Báo chí & Tuyên truyền, Hà Nội) chọn thử sức với lĩnh vực hoàn toàn xa lạ nhưng giải đáp cho những băn khoăn của chính bản thân mình. Hàng nghìn trang tài liệu về tâm lý học được Vân nghiên cứu, nghiền ngẫm, lồng ghép những câu chuyện của đời sống và chính cá nhân mình để chuyển thành sản phẩm báo chí mà bạn đọc chỉ cần dành ra 5 phút để nắm gọn như “Vì sao cứ vào phòng thi là kiến thức chạy trốn đâu hết?” hay “Separation anxiety - Khi nỗi sợ khoảng cách tạo ra xa cách”... Hồng Vân chia sẻ: “Chỉ cần bài báo gỡ rối được hiện tượng tâm lý cho một độc giả là cũng đủ để ba năm tìm tòi nghiên cứu vừa qua của mình quả thật xứng đáng”.

Tạo môi trường phát triển cho thế hệ nhà báo trẻ

Cùng với những cơ hội phát triển nghề nghiệp, thể hiện bản thân, người làm báo trẻ mong mỏi một môi trường làm việc thân thiện, giảm áp lực với chế độ thời gian làm việc linh hoạt hay trông đợi được thường xuyên đào tạo, cập nhật kiến thức, kỹ năng báo chí đa phương tiện. Điều đó phần nào phác họa chân dung thế hệ những người làm báo trẻ, đề cao năng lực chuyên môn nhưng cũng chú trọng sức khỏe tinh thần và sự cân bằng cuộc sống.

Tại Tiền Phong, hành trình nuôi dưỡng thế hệ nhà báo trẻ được thúc đẩy qua chương trình đào tạo quy mô, định kỳ hằng năm vào mùa hè - cuộc thi Thử Thách Kim Cương do Hoa Học Trò trực thuộc Báo Tiền Phong tổ chức. Thông qua các vòng tuyển chọn, các workshop, buổi tập huấn cùng các chuyên gia, khách mời đầu ngành trong lĩnh vực Truyền thông - Báo chí, các bạn học sinh THPT sẵn lửa đam mê và sức sáng tạo nội dung được học cách kiểm chứng thông tin, triển khai những vấn đề trong đời sống thành các sản phẩm báo chí, giữ mình trước sức ép và cả cám dỗ nổi tiếng và lắng nghe cộng đồng bằng cả trái tim. Tiếp theo đó là những buổi đào tạo dưới hình thức các cuộc họp hằng tuần để giúp các bạn dần trưởng thành trên những bước chân đầu tiên vào nghề, thực hiện sứ mệnh “đại sứ phát ngôn” cho chính thế hệ mình. Không chỉ là sân chơi trải nghiệm, những hoạt động này là bệ phóng giúp người trẻ vững tin chọn ngành báo chí từ những bước đầu định hướng nghề nghiệp.

Nhâm Ngọc Minh Anh (Học sinh lớp 12 trường Phổ Thông Năng Khiếu ĐHQG TP.HCM) hiện đang là cộng tác viên báo Hoa Học Trò

Nhâm Ngọc Minh Anh (Cộng tác viên Hoa Học Trò, học sinh lớp 12 Anh 2 trường Phổ thông Năng khiếu ĐHQG TP.HCM) chia sẻ: “Tham gia Thử Thách Kim Cương đã giúp mình chọn ra lĩnh vực mà mình muốn viết từ khi còn là học sinh lớp 11. Những buổi workshop chia sẻ kỹ năng viết báo giúp mình nhận ra “ai cũng bắt đầu từ đâu đó” - thành công hiện tại của anh chị tiền bối cũng có những khởi đầu đầy thử thách. Đáng giá hơn cả việc nhận nhuận bút là mình được mở rộng tầm hiểu biết, các mối quan hệ và giao tiếp liên tục với bạn đọc qua con chữ của mình”.

Mỗi nhân vật trong bài báo là một mảnh ghép cuộc sống. Mỗi bài viết phản ánh, phân tích vấn đề xã hội là một lần rèn luyện tư duy phản biện, kết nối và thấu cảm. Những người - giữ - cổng - thông - tin thời đại mới viết về chính thế hệ mình - một thế hệ dám đặt câu hỏi, phản biện, đề xuất giải pháp tích cực.