Gia tăng nội lực để doanh nghiệp nhôm “vượt bão”

Chia sẻ về bức tranh doanh nghiệp tư nhân trong bối cảnh “nhiều thay đổi” tại “Diễn đàn doanh nghiệp ngành nhôm Việt Nam 2025”, bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV), cho rằng dự báo kinh tế toàn cầu ở thời điểm này không quá lạc quan, khi hầu hết các tổ chức quốc tế uy tín đều hạ những dự báo ở mức độ tươi sáng hơn của năm ngoái để nhìn vào câu chuyện của năm nay.

3 THỊ TRƯỜNG NGÀNH NHÔM CẦN LƯU Ý

Trong bối cảnh chiến tranh, địa chính trị, chiến tranh thương mại, chiến tranh công nghệ đang diễn biến ở nhiều nơi, và cả những diễn biến căng thẳng ngay sát sườn biên giới của Việt Nam, nên không ai có thể “lạc quan tếu” được nhưng cũng đừng quá bi quan, lo lắng. Bởi mọi chuyện đều có thể thay đổi nhanh chóng, thậm chí trong một ngày cũng có nhiều diễn biến khác nhau.

Theo bà Thuỷ, những diễn biến này chưa liên quan trực tiếp tới ngành nhôm, nhưng các doanh nghiệp vẫn cần phải biết do những tác động gián tiếp hoặc ít nhiều tới xuất khẩu. Chẳng hạn như với thị trường Mỹ, ngành nhôm Việt Nam chưa có hoạt động xuất khẩu trực tiếp nào, nhưng cũng chịu ảnh hưởng từ những hoạt động liên quan đến chuỗi cung ứng.

Mặc dù, nhiệm kỳ Trump 2.0 quyết liệt chống lại xu hướng về bền vững, chuyển đổi xanh và ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị), nhưng xu hướng ESG lại đang phân mảnh ở các bang của nước Mỹ. Nên với các doanh nghiệp liên đới đến doanh nghiệp Mỹ, cần cố gắng đánh giá yêu cầu, quy định mang tính chất bắt buộc của doanh nghiệp đầu chuỗi. "Chúng ta không nên có tâm lý buông lỏng những câu chuyện liên quan đến xu hướng chuyển đổi xanh ở thị trường này", bà Thuỷ khuyến nghị.

Còn đối với chính sách thuế quan, ngay sau khi quyết định của Tổng thống Trump được đưa ra, Việt Nam ngay từ đầu đã thể hiện sự nỗ lực, cố gắng hài hòa mọi chuyện chứ không đẩy câu chuyện đàm phán trở nên căng thẳng.

“Đến thời điểm này, chưa ai trả lời được thuế quan cho từng ngành của Việt Nam sẽ thế nào. Còn về mặt tổng quan, Việt Nam có một vị trí rất quan trọng và nhạy cảm về mặt địa chính trị. Cho nên chúng ta cần lạc quan, có cái nhìn tích cực hơn”, Giám đốc Ban IV nhận định.

Ngoài Mỹ, các quy định của châu Âu cũng tác động mạnh tới ngành nhôm. Cuối năm 2024, các quy định mang tính chất bắt buộc của châu Âu đã không loại trừ một ngành nào. Đầu tiên là những câu chuyện liên quan đến ngành có phát thải cao thông qua Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) là nhôm, thép, điện, xi măng, phân bón...

Tiếp đến, Quy định về chống phá rừng của EU (EUDR), không được làm mất rừng tự nhiên, sản xuất phải trên những khu vực được cấp giấy tờ hợp pháp… tác động tới những ngành xuất khẩu lớn của Việt Nam sang thị trường này như nông sản, nội thất...

Sau đó châu Âu lại tiếp tục có những quy định phải nội địa hóa đến thời điểm 2027 như thẩm định chuỗi cung ứng, báo cáo bền vững… tác động đến tất cả các ngành gồm cả những ngành khó chuyển đổi nhất như cảng biển, logistics, hàng không… đều bị đặt vào những yêu cầu bắt buộc.

Với dòng chảy quy định như thế từ châu Âu, bà Thuỷ cho rằng chuỗi cung ứng trong đó có sự hiện diện của doanh nghiệp châu Âu dù trực tiếp hay gián tiếp đều sẽ có những thay đổi và ảnh hưởng đòi hỏi doanh nghiệp cần thay đổi để thích ứng.

Trung Quốc cũng là một trong những nền kinh tế có ảnh hưởng rất lớn đến bức tranh toàn cầu ở thời điểm hiện tại và chắc chắn với ngành nhôm. Bà Thuỷ chia sẻ 4 năm qua, sức bật của thị trường Trung Quốc vô cùng lớn, xu hướng chuyển đổi xanh diễn ra rất nhanh chóng. Cuối năm 2024, đầu năm 2025, Trung Quốc đã chính thức triển khai nhãn xanh ở cấp độ quốc gia. Họ sẽ áp dụng cho 7 nhóm sản phẩm có liên quan như pin, thép, dệt may, phân bón, kể cả nhôm… là những ngành có phát thải cao. Trung Quốc sẽ dùng nhãn xanh quốc gia để đánh giá và cấp cho các doanh nghiệp đạt chuẩn.

“Thông điệp chúng tôi muốn nói nhất với doanh nghiệp - không phải chúng ta chỉ quan sát như một diễn biến xảy ra ở một nước láng giềng. Chúng tôi dự báo có thể Trung Quốc sẽ áp đặt một cuộc chơi giống như châu Âu đã làm thông qua CBAM hay EUDR. Tức là những sản phẩm chúng ta xuất sang Trung Quốc phải đáp ứng yêu cầu là phải có dán nhãn tương tự”, bà Thuỷ nói.

Việc Trung Quốc có áp dụng luật chơi này hay không, bà Thuỷ cho rằng chúng ta đừng bỏ ngỏ và rất cần theo dõi liên tục, xuyên suốt, bởi đây là một thị trường có tác động rất lớn đến ngành nhôm của Việt Nam. Nhôm là một ngành có phát thải cao nên cần phải quan tâm đến vấn đề này trong vận hành sản xuất kinh doanh.

ĐÒN BẨY CHO NGÀNH NHÔM TỪ NHỮNG QUYẾT SÁCH

Trong bối cảnh những bất ổn của địa chính trị trên thế giới, các chuyên gia  nhận định Đảng, Chính phủ đã có những quyết sách đột phá, hỗ trợ các doanh nghiệp vững vàng trước “sóng gió”.

Theo bà Thuỷ, Nghị quyết 68-NQ/TW ra đời là động lực cho các doanh nghiệp tư nhân phát triển. Bởi chưa bao giờ doanh nghiệp tư nhân được ghi nhận một cách mạnh mẽ và trả đúng người đúng việc, đúng giá trị đến mức như vậy.

Cùng với đó là Nghị quyết 57-NQ/TW, không chỉ dành cho các nhà khoa học, mà liên quan mật thiết đến hoạt động của các doanh nghiệp. Câu chuyện Mỹ gây sức ép yêu cầu giảm yếu tố của Trung Quốc trong các chuỗi để gia tăng tỷ lệ nội địa hóa. Như vậy, đây là bài toán của doanh nghiệp. Yếu tố về đổi mới sáng tạo, về khoa học công nghệ trong nước phải được đẩy mạnh. Doanh nghiệp phải cải thiện và nâng cấp chính mình để đáp ứng yêu cầu của thị trường.

Muốn đạt được tinh thần của Nghị quyết 68, phát huy nội lực của đất nước bằng khoa học công nghệ thì phải hiện thực hóa Nghị quyết 66-NQ/TW về pháp luật trong bối cảnh mới. "Nếu không có một nền pháp luật mới, chính sách mới, môi trường kinh doanh mới thì chắc chắn rất khó để đạt được những kỳ vọng chúng ta đang trông chờ đến năm 2045 trở thành nước giàu, 0% phát thải ròng vào 2050", bà Thuỷ nhấn mạnh.

Nghị quyết 68 và 198 của Quốc hội đã nhấn mạnh: doanh nghiệp sẽ được ưu đãi 2% tín dụng xanh nếu vay cho đầu tư vào ESG, giảm phát thải... Hay đầu tư R&D để gia tăng nội lực của doanh nghiệp cũng được tính vào chi phí và có thể trích lập 20% thu nhập tính thuế để lập quỹ phát triển khoa học công nghệ cho doanh nghiệp của mình… Những chính sách này sẽ gia tăng nội lực của doanh nghiệp cũng như nền kinh tế.

Đây cũng là đòn bẩy cho các doanh nghiệp ngành nhôm bứt phá, song theo bà Thuỷ, để tồn tại và phát triển được, đòi hỏi sự khôn ngoan, trí tuệ cũng như sự bền bỉ của chủ doanh nghiệp.

Cũng nhấn mạng tới trợ lực từ những chính sách của Chính phủ cho doanh nghiệp, ông Phan Đức Hiếu, Đại biểu Quốc hội khóa XV, Ủy ban kinh tế và tài chính của Quốc hội, đánh giá ngành nhôm gắn chặt với các ngành sản xuất khác nên có nhiều cơ hội để phát triển. Ông Hiếu thông tin Kỳ họp Quốc hội vừa qua đã quyết định rất nhiều quyết sách quan trọng nhằm đẩy mạnh hoạt động sản xuất kinh doanh.

Bao gồm Nghị quyết cơ chế đặc thù về nhà ở xã hội để đạt chỉ tiêu 11 triệu căn nhà ở xã hội trong thời gian nhanh nhất; Nghị quyết về cơ chế đặc thù phát triển kinh tế xã hội địa phương như thành lập Trung tâm tài chính quốc tế ở TP.HCM và Đà Nẵng; xây dựng Khu thương mại tự do thế hệ mới ở Hải Phòng… Hay sắp tới sẽ phát triển một loạt các dự án hạ tầng như đường sắt, đường thuỷ, đường bộ… là những cơ hội cho ngành nhôm khẳng định vị thế của mình.