Siết thuế, tiến tới cấm nhựa dùng một lần để thúc đẩy sản phẩm xanh

Thu thuế sản xuất túi ni lông

Theo ông Nam, quy mô thị trường Việt Nam với sản phẩm nhãn sinh thái hiện nay rất hạn hẹp. Trong khi đó, năm 2016 tổng giá trị thị trường của các sản phẩm dịch vụ được Nhật Bản gắn nhãn sinh thái trị giá hơn 44 tỉ đô. Năm nay, chắc chắn quy mô thị trường của họ lớn hơn rất nhiều. Trong khi tại Việt Nam sản phẩm được gắn nhãn sinh thái giai đoạn trước chỉ được khoảng 100 sản phẩm với ít doanh nghiệp tham gia.

Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, nhãn xanh, nhãn sinh thái là công cụ chính sách về môi trường rất quan trọng được áp dụng phổ biến và thành công nhiều quốc gia trên thế giới như: Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Thái Lan… hay rộng hơn là các nước thuộc liên minh Châu Âu và nhiều quốc gia khác. Đây là công cụ hữu ích giúp các nhà sản xuất có thể chuyển sản phẩm gây ô nhiễm môi trường sang sản phẩm xanh bền vững, người tiêu dùng tiếp cận được với các sản phẩm thân thiện, bảo vệ sức khoẻ.

Ông Lê Hoài Nam - Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Ở Việt Nam, trên cơ sở Luật bảo vệ môi trường 2005, sau đó là Luật bảo vệ môi trường 2014 và mới đây là Luật bảo vệ môi trường 2020 đã từng bước hoàn thiện hành lang pháp lý về nhãn xanh. Luật bảo vệ môi trường năm 2014 quy định 2 nhóm sản phẩm được coi là thân thiện môi trường gồm: Các sản phẩm được chứng nhận nhãn xanh Việt Nam và sản phẩm bao bì túi ni lông thân thiện môi trường.

Để triển khai thực hiện các quy định, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành các tiêu chí cho các nhóm sản phẩm được chứng nhận nhãn xanh; ban hành các quy định, chứng nhận sản phẩm túi ni lông thân thiện với môi trường gồm 2 nhóm: túi ni lông có khả năng phân huỷ; túi ni lông có khả năng thu gom tái chế.

Các quy định này đã được triển khai thực tế nhưng chưa nhiều sản phẩm được gắn nhãn mà nguyên nhân là do doanh nghiệp trong nước chưa đầu tư nguồn lực, chưa đổi mới công nghệ đáp ứng các tiêu chí; các quy định, ưu đãi doanh nghiệp đã có những chưa nhiều; một số chính sách đã quy định trong Luật nhưng chưa được cụ thể bằng các văn bản dưới luật.

Ví dụ, quy định trong luật có phần thuế môi trường đối với túi ni lông khó phân hủy là 40 nghìn đồng/kg. Việc này nhằm góp phần hạn chế sản xuất túi ni lông có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường đồng thời khuyến khích doanh nghiệp sản xuất túi sinh học. Thực tế, khi triển khai có nhiều bất cập, doanh nghiệp nhỏ lẻ như hộ gia đình có thể “né” thuế, sản xuất tràn lan loại túi này.

Cấm sử dụng đồ nhựa một lần

Với thực tế đó, ông Nam cho rằng, triển khai quyết liệt các nhóm giải pháp liên quan sẽ kích thích các doanh nghiệp tham gia sản xuất sản phẩm xanh, người tiêu dùng biết đến và sử dụng nhiều hơn.

Đầu tiên, thực hiện quy định mang tính chất bắt buộc, cấm hoặc hạn chế sản phẩm có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Một ví dụ có thể thấy rõ, năm 2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định 08 đưa ra lộ trình cụ thể nhằm dần hạn chế hoặc loại bỏ sản phẩm ô nhiễm môi trường.

Theo quy định này, từ sau 31/12/2030, Việt Nam cấm hoàn toàn sản xuất và tiêu dùng sản phẩm nhựa dùng 1 lần và bao bì nhựa khó phân hủy sinh học. Đây là quy định rất mạnh mẽ và chúng ta xác định còn 3-4 năm nữa để thực hiện.

Sản phẩm ống hút làm từ gạo do nhóm học sinh thực hiện.

Đầu năm 2026, các địa phương có trách nhiệm triển khai các chương trình cấm sử dụng các loại bao bì nhựa dùng một lần, bao bì khó phân hủy áp dụng với các siêu thị, trung tâm thương mại, khách sạn tại khu du lịch….

“Thời gian tới, phía cơ quan quản lý cấp T.Ư cũng như chính quyền địa phương sẽ triển khai khẩn trương việc này và phía doanh nghiệp cũng gấp rút chuyển đổi nhằm có sản phẩm thay thế để cung ứng ra thị trường”, ông Nam nói.

Bên cạnh đó, nhóm chính sách liên quan đến kinh tế như quy định các khoản thuế, phí cũng đóng vai trò quan trọng. Hiện nay, Luật thuế bảo vệ môi trường đã được ban hành. "Bộ Tài chính hiện cũng đã chủ trì phối hợp sửa đổi Luật bảo vệ môi trường theo hướng có thể bổ sung một số nhóm hàng hoá có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường vào đối tượng thu thuế bảo vệ môi trường. Có chính sách ưu đãi tín dụng cho các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm xanh… nhằm giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn rẻ", ông nói.

Ngoài ra, đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng cho rằng, với quy mô thị trường sản phẩm gắn nhãn nhỏ lẻ, ít ỏi như hiện nay cần có vai trò của Nhà nước đi đầu trong các chính sách. Hiện nay, Luật đấu thầu đã quy định đối với dự án đầu tư công, khi xây dựng hồ sơ mời thầu, sử dụng sản phẩm thân thiện với môi trường sẽ được ưu tiên xem xét, đánh giá. Tuy nhiên, trên thực tế triển khai tốt chưa cần có chỉ đạo quyết liệt từ Chính phủ.