05/09/2025 16:03

Sân khấu Việt khắc ghi tên Phạm Thị Thành

Tin đạo diễn Phạm Thị Thành, 'nữ cường' của sân khấu Việt Nam, qua đời ngày 3-9 khiến giới nghệ sĩ và người trong nghề tiếc thương.

Là diễn viên Đoàn Văn công trung ương rồi Đoàn Kịch trung ương, bà Phạm Thị Thành trở thành nữ đạo diễn sân khấu đương đại đầu tiên của Việt Nam.

Là người sáng lập Vở kịch đầu tay của Lưu Quang Vũ về anh hùng Lý Tự Trọng đến với đoàn viên cả nướcLưu Quang Vũ vẫn là 'người được chọn'Cha con nhà viết kịch Lưu Quang Thuận - Lưu Quang Vũ cùng được vinh danh

Nghệ sĩ nhân dân Lê Chức - người kề cận với đạo diễn Phạm Thị Thành những ngày bà đau yếu cuối cùng, cũng là người sẽ viết điếu văn cho nữ đạo diễn - cho biết hồi ấy sân khấu cùng lúc xuất hiện một tác giả và một đạo diễn là Lưu Quang Vũ và Phạm Thị Thành.

Thêm họa sĩ và nhạc sĩ tài năng, họ tạo thành ê kíp làm sân khấu giỏi. Họ nhìn thấy ánh sáng của nhau, đi cùng nhau, làm vẻ vang cho nhau và vẻ vang cho sân khấu nước nhà.

Những vở Phạm Thị Thành dựng từ kịch bản của Lưu Quang Vũ nhiều và thành công tới mức người ta coi Nhà hát Tuổi Trẻ là nhà hát của Lưu Quang Vũ.

Ông Lê Chức nói ông rất ngưỡng mộ đạo diễn Phạm Thị Thành trong cả vai trò diễn viên lẫn đạo diễn, bởi trước khi là đạo diễn, bà Phạm Thị Thành là một diễn viên tài năng trong Đoàn Kịch trung ương và rất duyên dáng với các vai giả trai và vai trẻ con, khiến ông "tâm phục khẩu phục".

Là đạo diễn, Lê Chức thích quan niệm về sân khấu của Phạm Thị Thành và chịu ảnh hưởng quan niệm ấy. Ông rất thích tính trí tuệ và văn hóa, nhân văn trong các vở kịch Phạm Thị Thành đạo diễn.

Lê Chức tin rằng xuất thân "trâm anh thế phiệt" với cha là ông Phạm Khắc Hòe - người soạn thảo chiếu thoái vị cho vua Bảo Đại ngày 22-8-1945, và mẹ là người trong hoàng tộc, đã làm nên một Phạm Thị Thành có nền tảng trí thức và văn hóa rất cao.

Cả một đời cống hiến cho sân khấu bằng tài năng, sự ân cần, đôn hậu, bao dung, Phạm Thị Thành tạo nên những giá trị đẹp đẽ cho nhiều thế hệ trẻ thông qua nghệ thuật của bà.

Nghệ sĩ nhân dân Lan Hương - một trong những diễn viên lứa đầu tiên của Nhà hát Tuổi Trẻ được đạo diễn Phạm Thị Thành tuyển chọn, dìu dắt - nói đạo diễn Phạm Thị Thành góp phần làm thay đổi diện mạo sân khấu từ những năm 1980.

"Bà là một đạo diễn giỏi trong cả nước lúc bấy giờ, một nữ cường của sân khấu. Còn với Nhà hát Tuổi Trẻ, bà có công rất lớn, không chỉ là người sáng lập mà vở diễn nào bà dàn dựng hầu như sẽ đoạt huy chương vàng. Bà rất khôn ngoan trong việc tìm vở và vở diễn ấy đi vào lòng người. Kịch của bà giàu tính triết lý nhưng là thứ triết lý gần gũi, dễ hiểu và rất tình cảm", nghệ sĩ Lan Hương nói.

Nghệ sĩ ưu tú Chiều Xuân không đóng vai nào trong các vở kịch của Phạm Thị Thành, nhưng với chị, những vở kịch của tác giả Lưu Quang Vũ do Phạm Thị Thành đạo diễn là một trong những nguồn cảm xúc đẹp đẽ chắp cánh cho các khao khát, ước mơ chinh phục sân khấu của chị.

Chồng của Chiều Xuân, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, từng làm nhạc cho các vở kịch rất ăn khách của Phạm Thị Thành.

"Những năm 1986 - 1988, bộ tứ sân khấu gồm Phạm Thị Thành đạo diễn vở của Lưu Quang Vũ, họa sĩ Doãn Châu thiết kế sân khấu, Anh Quân làm nhạc - làm nên những vở kịch hấp dẫn, đi diễn khắp các tỉnh, đánh đông dẹp bắc, chiến thắng lẫy lừng. Những vở diễn thành công về nghệ thuật và thương mại ấy tạo đột phá cho sân khấu, còn gia đình tôi thì kinh tế được đảm bảo" - nghệ sĩ Chiều Xuân nhớ lại.

Chị cho biết chồng mình thường nói không biết đạo diễn Phạm Thị Thành lấy năng lượng ở đâu mà làm được nhiều việc như vậy, mà việc gì cũng xuất sắc, cũng hay, cũng đổi mới. Ngoài sự thông tuệ, Phạm Thị Thành còn rất tình cảm, sâu sắc không bao giờ quên ai, một người rất đặc biệt.

"Bà là hiện tượng rất hiếm của sân khấu Việt Nam. Những hình ảnh bà dàn dựng trên sân khấu đẹp, nên thơ, nhân văn, mãnh liệt; chắp cánh cho sự lãng mạn, bay bổng, ước mơ. Không hiểu tại sao những tốt đẹp giỏi giang hội tụ hết trong một người đàn bà như thế", nghệ sĩ Chiều Xuân nói.

Nghệ sĩ Hữu Châu kể với Tuổi Trẻ khoảng năm 1998 - 1999 bà Phạm Thị Thành dựng vở Trái tim trong trắng (tác giả: Lưu Quang Vũ) cho sân khấu kịch Idecaf. Ấn tượng của Hữu Châu về bà rất thân thương:

"Cô từ ngoài Bắc vào mà mình có cảm giác như là người trong Nam, sống trong Nam vậy đó, nên diễn viên chúng tôi và cô gần như không có khoảng cách. Chúng tôi nhớ mãi phong cách làm việc của cô, rất hiện đại, thoải mái và mạnh mẽ. Nhưng khi cô phân tích nhân vật thì rất dịu dàng, dễ thương và cực kỳ thu hút".

Lần đó Hữu Châu chỉ xuất hiện trong hai cảnh, có cảnh độc diễn để thể hiện tâm trạng, nỗi niềm. Bà Thành ôm Hữu Châu khen ngợi: "Nội lực của Châu đầy đặn, sâu dày lắm, ráng giữ như thế suốt hành trình sau này con nhé!". Lời động viên đó được Hữu Châu gìn giữ cẩn thận suốt đời.

Đạo diễn Phạm Thị Thành qua đời

Người dành cả cuộc đời cống hiến không mệt mỏi cho sân khấu Việt Nam - đạo diễn, NSND Phạm Thị Thành, vừa qua đời vào 19h55 ngày 3-9 tại Hà Nội.