23/09/2025 12:30

Sáp nhập đại học: Không còn trường nhỏ, manh mún

Một cuộc tái cấu trúc quy mô lớn chưa từng có trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam sắp diễn ra, với khoảng 140 trường đại học công lập trên cả nước sẽ được xem xét sáp nhập, sắp xếp hoặc giải thể.

Phát biểu tại Hội nghị

Một tiết học thực hành của sinh viên Trường đại học Y Dược TP.HCM - Ảnh: DUYÊN PHAN

Sáp nhập thế nào?

Ngày 22-8, Bộ Chính trị ban hành nghị quyết 71 với yêu cầu cụ thể: "Triển khai sắp xếp, tái cấu trúc các cơ sở giáo dục đại học; sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn; xóa bỏ cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, thống nhất, hiệu quả;

Nghiên cứu sáp nhập các viện nghiên cứu với các cơ sở giáo dục đại học; tăng cường quản lý nhà nước đối với các cơ sở giáo dục đại học, nghiên cứu chuyển một số trường đại học về địa phương quản lý để nâng cao hiệu quả quản lý và đáp ứng tốt hơn yêu cầu đào tạo nhân lực của địa phương".

Tiếp đó, ngày 15-9 Chính phủ ban hành nghị quyết 281, yêu cầu Bộ Giáo dục - Đào tạo xây dựng và triển khai đề án sắp xếp hệ thống đại học, đồng thời quy định lại cơ cấu tổ chức của các trường, hướng tới một hệ thống quản trị hiệu quả, tinh giản và phù hợp bối cảnh mới.

Chính phủ cũng yêu cầu Bộ Giáo dục - Đào tạo nghiên cứu chuyển một số trường đại học về địa phương quản lý để nâng cao hiệu quả quản lý và đáp ứng tốt hơn yêu cầu đào tạo nhân lực của địa phương.

Hiện Bộ Giáo dục - Đào tạo chưa công bố danh sách các trường sẽ sáp nhập, giải thể nhưng bộ cho biết sẽ có nhiều phương án thực hiện: trường trung ương chuyển về địa phương quản lý, trường địa phương nhập vào trường trung ương, sáp nhập ngang cấp giữa các trường nhỏ, giải thể những cơ sở không đáp ứng tiêu chuẩn tối thiểu.

Một số trường thuộc các nhóm sư phạm nghệ thuật, sư phạm thể dục thể thao và cao đẳng sư phạm địa phương được xác định có thể ưu tiên tái cấu trúc trước.

Cơ hội hay thách thức?

Nhiều chuyên gia đánh giá cao mục tiêu của việc sáp nhập là nhằm tinh gọn đầu mối, nâng cao hiệu quả quản trị đại học, tránh tình trạng "trường nhỏ, manh mún", đồng thời phát huy thế mạnh theo vùng miền và ngành nghề đào tạo.

GS.TS Trần Diệp Tuấn - Chủ tịch hội đồng Trường đại học Y Dược TP.HCM - bày tỏ sự ủng hộ với chủ trương tái cấu trúc hệ thống giáo dục đại học. "Việc sắp xếp lại các cơ sở giáo dục đại học là cần thiết và đây là chủ trương đúng đắn. Những trường yếu kém cần được giải thể, trong khi các trường có khả năng sáp nhập nên tiến hành sáp nhập để tạo ra các tổ chức mạnh hơn.

Tuy nhiên sáp nhập không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với sự phát triển. Có hai khả năng có thể xảy ra sau khi sáp nhập: các trường có thể trở nên mạnh hơn nhờ sự phối hợp hiệu quả, hoặc ngược lại, hệ thống mới có thể trở nên kém hiệu quả hơn nếu thiếu sự chuẩn bị kỹ lưỡng", ông Tuấn nói.

Ông Tuấn nhấn mạnh rằng ở cấp cơ sở giáo dục thì hai yếu tố then chốt quyết định đến hiệu quả của quá trình sáp nhập chính là năng lực quản trị và văn hóa tổ chức.

TIN LIÊN QUAN Sáp nhập đại học: Không còn trường nhỏ, manh mún - Ảnh 3.

Đại biểu NGUYỄN THỊ VIỆT NGA

Việc nghiên cứu đề xuất phương án sắp xếp, sáp nhập lại các trường đại học trong thời điểm hiện tại là hoàn toàn đúng đắn, tránh lãng phí.

Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng được đòi hỏi của tình hình mới cần "tinh, gọn, mạnh" hệ thống các trường đại học.

Trong đó với các trường đại học như Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đã nêu cần thực hiện hướng giảm số cơ sở giáo dục đại học hiện nay xuống mức phù hợp.

Đồng thời tập trung đầu tư cho các Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia TP.HCM, đại học vùng... để có các đại học mạnh đúng nghĩa.

Quá trình sắp xếp này không phải cộng lại một cách cơ học mà như Thủ tướng đã nói phải nghiên cứu để tái cấu trúc mạnh mẽ các trường đại học. Như có thể sáp nhập các đại học nhỏ, yếu, đào tạo đơn ngành vào các đại học quốc gia hoặc đại học vùng, giải thể các trường đại học không đủ điều kiện... Đồng thời trao quyền, tự chủ cao hơn cho các trường, xác định rõ mô hình và cách thức hoạt động để đạt hiệu quả tối ưu.

Đại biểu TẠ VĂN HẠ (Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội):

Tránh cộng cơ học

Việc sắp xếp phải được xây dựng đề án cụ thể, đánh giá tác động kỹ lưỡng, thận trọng và có các bước đi rất cụ thể.

Đặc biệt phải tránh sáp nhập một cách cơ học các trường đại học với nhau. Bởi có thể xảy ra trường hợp một trường đại học yếu sáp nhập vào một trường đại học mạnh nhưng không chuẩn bị kỹ, làm một cách cơ học, chỉ cộng vào để cho đủ, dẫn đến trường đại học mạnh bị ảnh hưởng, chất lượng xuống.

Do vậy phải sàng lọc kỹ. Với các trường không đảm bảo điều kiện, tiêu chuẩn thì giải thể, còn trường nào đủ điều kiện sáp nhập thì sáp nhập, và trường nào đủ điều kiện để vươn lên phát triển thì cần tạo điều kiện cho phát triển.

Đồng thời có thể nghiên cứu chỉ những tỉnh thành có công nghiệp phát triển, các tập đoàn kinh tế lớn mới được phép thành lập trường đại học. Tăng cường quản trị đại học, nêu cao trách nhiệm người thầy và tăng quyền cho hiệu trưởng. Ưu tiên hiện đại hóa các trường đại học.

Mô hình thành công từ Trung Quốc và Hàn Quốc

Từ những năm 1990, trong bối cảnh chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường, Trung Quốc đã đặt ra nhiều cải cách với hệ thống giáo dục đại học, trong đó sáp nhập là một phương thức quan trọng.

Giai đoạn 1996 - 2001 có 385 cơ sở giáo dục đại học ở nước này được sáp nhập thành 164 cơ sở. Làn sóng này đạt đỉnh vào năm 2000, khi 203 cơ sở giáo dục đại học sáp nhập thành 79 cơ sở thông qua 105 cuộc sáp nhập. Có trường hợp sáp nhập nhiều cơ sở chỉ trong một lần, cũng có trường được hình thành từ kết quả của nhiều lần sáp nhập.

Việc sáp nhập các trường đại học đã giải quyết được tình trạng phân mảnh trong quản trị. Nhiều trường đại học vốn thuộc quản lý của nhiều bộ ngành khác nhau được chuyển về Bộ Giáo dục Trung Quốc, phối hợp chính quyền địa phương.

Việc này đưa địa phương tham gia tích cực hơn vào quản lý và tài trợ cho giáo dục đại học, đồng thời gắn hoạt động của các trường chặt chẽ hơn với phát triển kinh tế - xã hội ở cả cấp địa phương và quốc gia.

Việc sáp nhập hình thành các đại học tổng hợp, thúc đẩy giảng dạy và nghiên cứu liên ngành và đa ngành, cải thiện chất lượng học tập của sinh viên. Các cơ sở đại học có vị thế tốt hơn, thể hiện qua số lượng lẫn chất lượng sinh viên, cùng với nguồn quỹ nghiên cứu mà các trường này thu hút được.

Chẳng hạn việc sáp nhập Đại học Y Thượng Hải vào Đại học Phúc Đán vào tháng 4-2000 đã tạo nền tảng để Phúc Đán hướng tới mục tiêu trở thành cơ sở giáo dục đẳng cấp thế giới.

Vốn là một trường đại học trọng điểm quốc gia trong nhiều lĩnh vực như nhân văn, khoa học xã hội, tự nhiên, kỹ thuật và thương mại, song Phúc Đán lại thiếu ngành y - vốn là thế mạnh của Đại học Y Thượng Hải.

Sau sáp nhập, tỉ lệ học viên sau đại học so với số sinh viên bậc đại học của Phúc Đán tăng mạnh, từ 46% năm 1998 lên 62% năm 2001, tương đương với các trường đại học nghiên cứu hàng đầu thế giới. Năng suất và tài trợ cho việc nghiên cứu cũng tăng lên, trong đó số lượng công bố quốc tế tăng đáng kể.

Tại Hàn Quốc, sáp nhập đại học đã trở thành xu thế tất yếu do thực trạng dân số giảm nhanh. Xu hướng này cùng với việc chuyên môn hóa đại học ở Hàn Quốc được thúc đẩy nhờ gói hỗ trợ "glocal" của chính phủ. Chính sách này, kết hợp giữa yếu tố toàn cầu (global) và địa phương (local), hướng tới thu hút nhân tài và phát triển kinh tế vùng trong thời kỳ toàn cầu hóa.

Tháng 3-2026, Đại học Quốc gia Changwon sẽ sáp nhập với Đại học Gyeongnam Geochang và Đại học Gyeongnam Namhae để lập ra một cơ sở mới. Đây là lần đầu tiên tại Hàn Quốc, một trường đại học 4 năm và hai trường cao đẳng 2 năm hợp nhất thành một cơ sở duy nhất vừa đào tạo hệ cao đẳng vừa đào tạo hệ đại học.