“Vốn mồi” đầu tư công
Ông Phan Hữu Duy Quốc, Chủ tịch HĐQT Tổng công ty Xây dựng số 1 (CC1), cho biết, nhiều doanh nghiệp (DN) xây dựng đang hối hả thi công các công trình lớn như cao tốc Bắc - Nam, sân bay Long Thành, nhà ga T1 Đồng Hới. Đây đều là các dự án trọng điểm được Thủ tướng chỉ đạo trực tiếp. Tuy nhiên, ông Quốc nói: “Động lực đầu tư tư nhân hiện bị giới hạn nghiêm trọng. Ở TPHCM gần như không còn thấy cần cẩu. Điều đó cho thấy các dự án xây dựng mới đang rất ít, chủ yếu do vướng mắc pháp lý”.
Một trong những điểm sáng là dự thảo cải cách hành chính với đề xuất cấp giấy phép xây dựng trong vòng một tuần. Nếu được thực thi, đây sẽ là cú hích mạnh mẽ khơi thông dòng vốn tư nhân. Song tiến độ giải ngân đầu tư công vẫn là vấn đề đáng lo ngại. Có dự án dự kiến đấu thầu tháng 7 nhưng đến tháng 9 vẫn chưa chắc mở thầu. “Cần có cơ chế để việc thay đổi bộ máy không làm ảnh hưởng tiến độ”, ông Quốc nói.
Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần 3 - 2025 với chủ đề “Động lực nào cho tăng trưởng GDP 8,3 - 8,5%” vừa diễn ra tại TPHCM, GS.TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội, khẳng định, đầu tư công chính là “vốn mồi” để kéo theo vốn tư nhân, từ đó thúc đẩy đầu tư toàn xã hội. “Khi Nhà nước bỏ vốn, sẽ tạo ra niềm tin và kỳ vọng, thu hút nhiều nhà đầu tư khác tham gia. Hiện có khoảng 2.200 dự án với tổng vốn lên tới 6 triệu tỷ đồng đang bị đình trệ. Nếu tháo gỡ được vướng mắc, nguồn lực khổng lồ này sẽ ngay lập tức được bơm vào nền kinh tế”, ông Cường nhận định.
Tuy nhiên, theo ông Cường, việc giải ngân cần chọn lọc, tránh tình trạng ồ ạt gây lạm phát. Giải pháp là tháo gỡ đúng chỗ, đưa dòng vốn đang nằm im quay trở lại phục vụ nền kinh tế bền vững. Hệ thống hạ tầng, đặc biệt là cao tốc và cảng biển, nếu hoàn thành đúng tiến độ sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh, giúp Việt Nam trở thành trung tâm logistics trong khu vực.
Ông Nguyễn Hữu Nam, Phó giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - Chi nhánh khu vực TPHCM, cho biết, DN đang gặp hai khó khăn lớn, đó là dữ liệu không liên thông giữa các cơ quan và thủ tục sau sáp nhập thêm rườm rà. Ông nói: “Hai hỗ trợ thiết thực nhất mà DN mong chờ từ Nhà nước là cải cách hành chính thực chất, liên thông dữ liệu; giảm chi phí logistics vốn đang chiếm trên 15%”.
Các chuyên gia nhìn nhận, TPHCM đạt tăng trưởng 7,5% trong 6 tháng đầu năm nhưng để cả nước hoàn thành mục tiêu tăng trưởng 8,3-8,5%, thì thành phố phải tăng trưởng trên 10,5% trở lên. Đây là yêu cầu vô cùng khó khăn và chỉ có thể đạt được nếu khơi thông cả đầu tư công lẫn tư nhân, vừa đẩy nhanh tiến độ vừa giữ được tính bền vững trong quản lý và phân bổ nguồn lực.
Thách thức từ thị trường xuất khẩu
Trong 8 tháng đầu năm, xuất khẩu thủy sản đạt 7,3 tỷ USD, tăng 17% so với cùng kỳ. Bà Tô Thị Tường Lan, Phó tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, dự báo, cả năm ngành có thể đạt 10 tỷ USD. Song bà cũng lưu ý, xuất khẩu sang Mỹ đã rơi xuống vị trí số 2, nhường chỗ cho Trung Quốc. Từ 1/1/2026, nhiều sản phẩm chủ lực như ghẹ, cá ngừ, cá thu sẽ không thể vào Mỹ vì quy định mới. Thuế chống bán phá giá với tôm đã vượt 55%, nguy cơ mất hẳn thị trường Mỹ rất rõ ràng.
Ở ngành dệt may, 8 tháng kim ngạch đạt 30,7 tỷ USD. Ông Trần Như Tùng, Phó chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam, phân tích: “Nếu 6 tháng đầu năm tăng trưởng 10% thì đến tháng 8 chỉ còn 7%. Khách hàng Mỹ nhập gấp trước ngày 1/4 để được hưởng thuế cũ, dẫn đến tồn kho cao. Từ quý III, nhu cầu giảm hẳn, khiến xuất khẩu chậm lại”.
Ngành gỗ cũng gặp tình cảnh tương tự. Xuất khẩu đạt 11,1 tỷ USD, tăng 6,5% so với cùng kỳ 2024, nhưng theo ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch Hiệp hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TPHCM, mức tăng trưởng này đạt được trong điều kiện ngành phải chịu rào cản lớn là điều tra chống bán phá giá, thuế đối ứng tại Mỹ và quy định chống phá rừng ở châu Âu. Đây đều là trở ngại khiến xuất khẩu gỗ chưa đạt như kỳ vọng.
TPHCM phát triển các dự án hạ tầng giao thông (trong ảnh là tuyến Metro Bến Thành - Suối Tiên) ảnh: Duy Anh
Để thúc đẩy, bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương), cho rằng cần đồng bộ giải pháp từ phía cung, phía cầu đến khâu tổ chức xuất khẩu. “Ngoại giao kinh tế phải tiếp tục giữ vai trò then chốt, kết nối doanh nghiệp, mở rộng thị trường mới như Trung Đông, Nam Mỹ. Tuy nhiên, quy tắc xuất xứ trong CPTPP, đặc biệt yêu cầu ‘từ sợi trở đi’ với dệt may, đang là nút thắt. Nếu không có cơ chế cộng gộp hoặc điều chỉnh, DN sẽ khó tận dụng lợi thế”, bà Trang nói.
Ðộng lực mới từ cải cách thể chế
TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV, cho biết, trong 8 tháng qua, cầu tiêu dùng phục hồi, vốn FDI duy trì tích cực, dịch vụ, du lịch và logistics đều tăng trưởng. Một động lực đáng chú ý là sự phát triển của kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và chuyển đổi năng lượng. Đây sẽ là mũi nhọn giúp Việt Nam nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. “Đã đến lúc xây dựng Đề án quốc gia về nâng cao năng suất lao động, gắn với đào tạo nhân lực chất lượng cao và môi trường khuyến khích đổi mới sáng tạo. Một Ủy ban Năng suất quốc gia cần được thành lập để điều phối và giám sát. Song song đó, cần xây dựng và khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia, tạo nền tảng quan trọng cho tăng trưởng bền vững”, ông Lực đề xuất.
TS Trần Du Lịch cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, điều quan trọng nhất là phải tạo dựng niềm tin cho thị trường và cho doanh nghiệp. Như Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã nhiều lần nhấn mạnh, muốn khơi thông dòng chảy của nền kinh tế thì phải tháo gỡ điểm nghẽn thể chế - “gỡ điểm nghẽn của nghẽn”. “Tôi cho rằng việc Chính phủ đôn đốc các dự án hạ tầng giao thông có ý nghĩa then chốt, bởi hạ tầng không chỉ giảm chi phí logistics mà còn nâng cao sức cạnh tranh của DN, tạo nền tảng cho phát triển lâu dài”.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Kinh tế - Tài chính, nhận xét: “Chính sách tài khóa và tiền tệ đã phối hợp khá nhịp nhàng trong năm 2025. Tiền tệ tác động nhanh đến tín dụng và tiêu dùng, trong khi tài khóa có độ trễ dài hơn nhưng lan tỏa mạnh đến đầu tư. Thời gian tới, sự kết hợp linh hoạt của hai công cụ này sẽ là trụ cột để vừa duy trì ổn định vĩ mô, vừa tạo đà cho tăng trưởng dài hạn”.
Ông Nguyễn Phi Lân, Vụ trưởng Vụ Dự báo, thống kê - Ổn định tiền tệ, tài chính Ngân hàng Nhà nước, chia sẻ, tính đến ngày 10/9, lãi suất cho vay bình quân đối với các giao dịch mới của các ngân hàng thương mại ở mức 6,52%/năm, giảm thêm 0,41 điểm % so với cuối năm 2024. Nhờ vậy, DN và người dân có điều kiện tiếp cận nguồn vốn vay với chi phí thấp hơn, phục vụ các hoạt động đầu tư, xuất khẩu, tiêu dùng - những động lực quan trọng của nền kinh tế. “Trong thời gian tới, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ theo hướng chủ động, linh hoạt, kịp thời và hiệu quả, đồng thời phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa và các chính sách khác để vừa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, vừa ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát”, ông Lân cho biết.