Bác sĩ Nam Anh và ekip trong một ca phẫu thuật thay khớp gối - Ảnh: HT
Công nghệ làm thay đổi phương pháp, nhưng không thay thế được con người
Trí tuệ nhân tạo đang từng bước tái định hình nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, từ tài chính đến giáo dục và y tế cũng không ngoại lệ. Trong y khoa, AI tham gia ngày càng sâu vào các khâu chẩn đoán hình ảnh, phân tích dữ liệu, hỗ trợ lập kế hoạch điều trị và thậm chí can thiệp vào quy trình phẫu thuật.
Với phẫu thuật thay khớp, những tiến bộ như xây dựng kế hoạch, mô phỏng phẫu thuật, robot hỗ trợ hay thuật toán dự đoán rủi ro đang mở ra nhiều kỳ vọng mới về độ chính xác và an toàn.
Vai trò của công nghệ trong việc chuẩn hóa quy trình, giảm sai số và hỗ trợ bác sĩ ra quyết định là không thể phủ nhận. Tuy nhiên, TS.BS Tăng Hà Nam Anh, Chủ tịch Hội Thay khớp Đông Nam Á (AAA), Chủ tịch Hội Y học thể thao và Nội soi khớp Đông Nam Á (ASSA), Giám đốc Phòng khám Xương Khớp Việt, công nghệ chỉ thực sự phát huy giá trị khi được đặt trong tay người có nền tảng chuyên môn và kinh nghiệm lâm sàng.
Bởi lẽ, dữ liệu mà AI xử lý chủ yếu vẫn là hình ảnh và con số, trong khi phẫu thuật là sự can thiệp vào một cơ thể sống với vô vàn biến số.
Thực tế cho thấy không ít bệnh nhân dù được áp dụng đầy đủ các công nghệ tiên tiến trước mổ vẫn cần có sự can thiệp của bác sĩ, thậm chí là với vai trò "sửa chữa" những thiếu sót liên quan đến công nghệ.
Nguyên nhân không nằm ở mức độ hoàn thiện của công nghệ, mà ở sự đánh giá chưa toàn diện các yếu tố liên quan đến thực thể sống - con người.
Khoảng trống này chính là nơi mà kiến thức chuyên môn, kinh nghiệm điều trị và những cảm nhận rất "con người" của bác sĩ mới giải quyết được.
"Hình ảnh hay mô hình phản ánh một phần nhỏ về tình trạng sức khỏe của người bệnh. Khi vào phòng mổ, bác sĩ phải đối mặt với rất nhiều vấn đề. Nếu chỉ chăm chú vào những gợi ý từ máy móc và công nghệ mà bỏ qua vai trò của con người, sẽ không đạt được hiệu quả như mong muốn. Đơn cử, tôi đã từng phải mổ lại cho một bệnh nhân bị trật khớp háng sau mổ đến… 10 lần, dù đã được sử dụng công nghệ in 3D, 4D trước mổ", bác sĩ Nam Anh chia sẻ.
AI có thể phân tích nhanh, đưa ra gợi ý tức thời, nhưng không đánh giá được sự khác biệt của mô mềm, cơ lực hay phản ứng của cơ thể người bệnh khi phẫu thuật. Những điều đó chỉ có thể được cảm nhận và xử lý bởi bác sĩ.
Thay khớp chính là đặt lại tương lai vận động của người bệnh
Trao đổi với chúng tôi sau khi vừa thực hiện một loạt ca phẫu thuật thay khớp với GS.TS.BS Hiranaka Takafumi, Giám đốc Trung tâm phẫu thuật khớp, Bệnh viện Takatsuki (Nhật Bản), bác sĩ Nam Anh cho biết ông rất hay nhận được câu hỏi tưởng chừng rất đơn giản "thay khớp khó hay dễ?" từ các học trò.
"Việc đặt một khớp nhân tạo vào cơ thể rồi cho bệnh nhân đứng dậy đi vài bước thì không khó. Nhưng để bệnh nhân đi vững, đi êm và sử dụng khớp trong nhiều năm, thậm chí hàng chục năm sau đó, mới là khó", bác sĩ Nam Anh bày tỏ.
Theo ông, thay khớp không phải là một thao tác thuần túy trên phần xương. Bởi sự vận động của một chiếc khớp là kết quả của sự phối hợp hài hòa giữa xương và các cấu trúc xung quanh như gân cơ, dây chằng...
Một trong các yếu tố đó mất cân bằng, khớp nhân tạo sẽ không thể hoạt động hiệu quả, thậm chí có thể gây ra biến chứng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận động và cuộc sống của người bệnh.
Bác sĩ Hiranaka Takafumi (thứ 3 từ trái) và bác sĩ Nam Anh (thứ 4 từ trái) cùng êkip trước giờ phẫu thuật. Ảnh: HT
Nếu như với bệnh ung thư, tỉ lệ sống còn sau 5 năm được xem là thước đo hiệu quả điều trị, thì với thay khớp, khái niệm "sống còn" của khớp nhân tạo cũng mang ý nghĩa tương tự. Một ca phẫu thuật chỉ thực sự thành công khi khớp có thể hoạt động ổn định sau 5 năm, 10 năm, thậm chí 20 năm.
Trên thế giới, "quên khớp nhân tạo" - chỉ số đánh giá sự hoàn hảo của khớp gối nhân tạo - hiện khá thấp, chỉ đạt khoảng 65-70%. Con số này cho thấy, dù y học đã phát triển mạnh mẽ, phẫu thuật thay khớp vẫn là một lĩnh vực đòi hỏi khắt khe về sự tinh tế, mức độ cá nhân hóa và kinh nghiệm lâm sàng của bác sĩ.
Những ca thay khớp tồn tại bền bỉ theo thời gian là minh chứng rõ nét nhất cho vai trò của yếu tố con người. Có những bệnh nhân thay khớp nhân tạo quay lại tái khám với bác sĩ Nam Anh sau 15 năm vì một bệnh lý khác, nhưng khớp nhân tạo vẫn hoạt động ổn định.
Đó không chỉ là thành quả của tiến bộ trong y học, mà còn là kết quả của những quyết định đúng đắn được đưa ra tại những thời điểm then chốt ngay trong phòng phẫu thuật.
"Công nghệ có thể tạo ra những kết quả giống nhau, nhưng chính con người mới tạo nên khác biệt bền vững, đặc biệt là trong phẫu thuật", bác sĩ Nam Anh nhấn mạnh.
Bộ Y tế đang nghiên cứu nâng lương khởi điểm cho bác sĩ
