Chuyện lạ kinh thành Huế - Kỳ cuối: Đệ nhất xảo thủ làm ngai vàng

Admin

16:30 31/05/2025

Đương thời, cụ Kiểm Khả được hưởng nhiều biệt đãi của triều đình nên nhận nhiều ghen tức, thậm chí hăm dọa. Từng có thơ nặc danh châm biếm, hăm dọa ông.

Chân dung nghệ nhân Nguyễn Văn Khả - Ảnh: THÁI LỘC

Được vua châu phê Đệ nhất xảo thủ, được tự do ra vào cung cấm, được phong hàm Hàn lâm viện Kiểm thảo, Hàn lâm viện Biên tu - đó là nghệ nhân Nguyễn Văn Khả, người đảm trách xây dựng và trùng tu hàng loạt công trình thời Nguyễn. Ông đồng thời được cho là tác giả của ngai vàng được công nhận bảo vật quốc gia vừa bị sự cố nghiêm trọng...

Người làm ngai vàng

Sự việc

Bức hoành cuốn Đệ nhất xảo thủ - mỹ tự do vua Khải Định châu phê ban tặng năm 1918 đang treo ở từ đường số 5 Quốc Sử Quán, TP Huế - Ảnh: THÁI LỘC

Hữu ý quân vương

Nguyễn Hoằng Tông - Khải Định đã đầu tư trùng tu hoàng loạt di tích của tiền nhân, có thay đổi, pha phách cho sáng hơn, đẹp hơn, lộng lẫy hơn. Ông đầu tư xây mới hàng loạt công trình hòa quyện giữa truyền thống Việt Nam với phương Tây cổ điển.

Thời Khải Định, kinh đô Huế sáng đẹp hơn hẳn các thời trước đó. Cùng với đó là hàng loạt vật dụng, nhất là đồ gỗ được làm mới, pha phách so với kiểu dáng truyền thống nhưng hợp thời và tuyệt đẹp. 

Người ta thường nhắc "phong cách Khải Định", về một giai đoạn mỹ thuật có kiểu thức, bố cục, hệ thống trang trí... nhuần nhuyễn, hài hòa giữa yếu tố cổ điển châu Âu với truyền thống Việt Nam do chính vua Khải Định chủ xướng và đẩy đến đỉnh cao. 

Cánh tay đắc lực, điều kiện chính yếu để tạo lập được thành tựu đặc biệt ấy chính là "Đệ nhất xảo thủ" Nguyễn Văn Khả.

Lăng mộ nghệ nhân Nguyễn Văn Khả trên vùng đồi Thủy Xuân, TP Huế, đoạn gần Tổ đình Tây Thiên - Ảnh: THÁI LỘC

Khải Định sang Pháp năm 1922, sau đó đã đem về nhiều catalogue vật dụng, nhất là đồ gỗ phong cách Louis giao cho Kiểm Khả. Vốn có biệt tài chỉ nhìn qua kiến trúc và vật dụng là có thể làm lại y chang, có thêm những hình mẫu mới đưa về, ông cứ thế tung tẩy tài hoa của mình lên từng sản phẩm được giao.

Nhà nghiên cứu Phan Tấn Tô, dẫn lời cụ Lê Văn Hoàng từng làm trong Ngự tiền Văn phòng thời Khải Định và Bảo Đại, kể rằng: "Ông Kiểm Khả thì quá tài quá giỏi. Muốn làm cái gì vua Khải Định chỉ đun tay phác họa sơ sơ, sau đó ông Kiểm Khả về và làm ra những sản phẩm đẹp, vừa ý vua, không chê chỗ nào được".

Sau bao biến cố thất thoát, nhưng từ đường họ Nguyễn số 5 Quốc Sử Quán, TP Huế, nơi thờ ông, vẫn còn hàng loạt đồ gỗ tuyệt tác do cụ Kiểm Khả để lại. Xứng đáng là quốc bảo cả ở nội dung lẫn giá trị mỹ thuật chính là bức hoành cuốn sơn son thếp vàng treo gian giữa còn nguyên vẹn. 

Bốn đại tự "Đệ nhất xảo thủ" và các lạc khoản "Khải Định tam niên khâm phụng châu phê" và "thần Nguyễn Văn Khả cung kỷ", có nghĩa năm Khải Định thứ 3 (1918), nhà vua châu phê danh hiệu Khéo tay số một, được nghệ nhân Nguyễn Văn Khả kính cẩn ghi lại và thực hiện bức cuốn thư này để kỷ niệm, lưu truyền hậu thế…

Những nét chạm lật, trầm phù tuyệt mỹ của 1 trong 6 con rồng năm móng trên bức hoành cuốn Đệ nhất xảo thủ - Ảnh: THÁI LỘC

Ông Nguyễn Văn Vị, người cháu giới thiệu về những di sản do ông nội Nguyễn Văn Khả để lại - Ảnh:THÁI LỘC

Trong cuộc đời làm nghề, cụ Kiểm Khả được tặng 16 huy chương và 11 bằng khen của cả Nam triều, chính phủ Pháp, chính quyền thuộc địa và nhiều cơ quan quan trọng đương thời - Ảnh: THÁI LỘC

Nghệ nhân Kiểm Khả cũng tham gia xây dựng điện Kiến Trung trong hoàng cung Huế - Ảnh: THÁI LỘC

Chuyện lạ kinh thành Huế - Kỳ 7: 'Mùa' cúng âm hồn ở cố đô

Chỉ ít ngày nữa, vào 23-5 âm lịch, người dân cố đô, đặc biệt là trong Kinh thành Huế sẽ bước vào "mùa" cúng âm hồn lần thứ 140.